Aşık edebiyatı, kendilerine âşık denilen saz ozanlarının, geleneksel biçimler içinde yarattıkları ürünleri kapsar. Bu âşıkların aşağı yukarı tümünün, ürünlerini sazları eşliğinde, doğaçtan söylemelerinden ötürü, Âşık edebiyatına saz şiiri de denir. Halkla çok yakın ilişki içinde bulunan tekkelerin vakıf düzeni içinde güçlenip, köşk ve saray çevrelerinden destek gören saz ozanları, hem eski destan geleneğini sürdürüyor, hem […]
Edebiyat
Tekke edebiyatı, Orta Asya’da Ahmet Yesevi ile başlamıştır. Ahmet Yesevi, Türkler arasında tasavvuf felsefesinin ilkelerini yaymak amacıyla yazdığı şiirlerinde (bunlara sonradan hikmet adı verilmiştir), Halk edebiyatı nazım biçimlerini ve hece ölçüsünü kullanmıştır. XIII. yy’da Anadolu’da iktisadi, siyasal ve toplumsal çalkantılar, Anadolu insanını tasavvuf ilkelerini yaymaya çalışan tarikatlar çevresinde toplanmaya yöneltmiş; tarikatlar medreseye karşıt tutumları, geniş […]
Geniş anlamda, Türk boylarının (devletlerinin) en eski geçmişlerinden günümüze dek oluşturdukları sözlü edebiyat geleneği; dar anlamda, Türklerin XI. yy’dan başlayarak yurt edindikleri Anadolu’da sözlü geleneğin devamı olarak sürdürdükleri ve günümüzde de örnekleri görülen sözlü edebiyat geleneği ne denir. İslam Öncesi Dönem Halk Edebiyatı İslam öncesi Halk edebiyatı ürünleri, sözlü gelenek içinde oluşturulduğu için günümüze kadar […]
Anıların günü gününe yazılarak bir araya toplanmasından oluşan yazı türü (günce de denir). Genellikle günü gününe anılarını yazan kişinin kendi kendisiyle yaptığı bir konuşma görünümünde olan günlüklerin bazıları, kişinin çevresindeki olguların anlatılmasına yöneliktir, bazılarıysa kişinin iç dünyasını yansılan olguların anlatımına ağırlık verir. Gerçekten de, birçok kişinin, özellikle de gençler ve yaşlıların kendilerini bir yazar olarak […]
Gerçeğin güldürücü, alışılmamış yanlarını ortaya koyan düşünce biçimi ve sanat türü (mizah da denir). Aslında gülmece, tanımlanması oldukça güç bir kavramdır. Kimi yazarlara göre, gülmece, yergici ve duygu-sal, hoşa giden bir alay biçimidir; bu anlamda, bir neşe ve üzüntü, bir duyarlık ve kabalık, bir derin felsefe ve sevimli bir hafiflik karmaşasıdır. Nitekim Dickens bu karmaşayı […]
Edebiyatta Doğalcılık Nedir? XIX. yy. sonunda Emile Zola ve çevresindekiler tarafından başlatılan edebiyat akımı. Terim olarak ilk kez Thérèse Raquin adlı romanının ikinci baskısına (1868) yazdığı önsözde Émile Zola tarafından kullanılan doğalcılık (ya da natüralizm), gerçekçilik akımından doğdu. Gerçekçilerin dikkatli gözlem ya da dış gerçekliğin öykünmeci betimlemelerine doğalcılar, belirli bir insani bakış ve farklı bir […]
Cem Sultan Saltukname’yi Nasıl Buldu? Cem Sultan denince siyasi tarihle ilgili trajik olaylarda dolu bir taht mücadelesini, edebiyat tarihiyle meşgul olanlar Arapça ve Farsça ayrı ayrı divan oluşturacak güçlü bir şairin, gayretini kültür tarihi ile alakadar olanlar ise Saltukname isimli eserin gün ışığına çıkmasıyla ilgili rolünü hatırlarlar. İstanbul’un fethinden altı sene sonra 1459’da Edirne’de doğan Cem […]
Destan Nedir? Destanlar; bütün toplumların edebi yargılarıdır. Olayları bazen bir tarihçi titizliği ile bazen de hayali unsurlarla süsleyerek aktaran destanlar okuyan veya dinleyenlere bilgi verdiği gibi aşk ve heyecan ile ideal de aşılar. Kahramanlarının olağanüstü işlerini coşkulu, törensel bir şekilde anlatan ve çoğunlukla birkaç bölümden meydana gelen manzum eserlerdir. İnsanlık tarihinde bilinen en eski edebiyat türüdür. […]
Son Yorumlar