Doğal, yapay ve sentetik lifleri ipliğe çevirmeye yarayan, sanayiye yönelik işlemler bütünü (iplik haline getirme işlemine ya da ipliklerin elde ediliş yoluna da iplik çekme denir).
İplik Tezgahlarının Kaynağı
Bir brokar tezgahı
Lifleri ipliğe çevirme sanatı en eski çağlara kadar uzanır. Geçmişte iplik çekimi, üstünde iplik çekilecek gerecin bulunduğu bir öreke ve çekilen iplik bölümlerini bükmek için elle döndürülen bir iğ yardımıyla yapılırdı.
XTV.yy’ın sonundan başlayarak öreke ve iğin yerini çıkrık aldı. Bir pedal yardımıyla hareket ettirilen bir tekerlek, üstüne ipliğin sarıldığı bir iğ çubuğunu harekete geçiriyordu. Çıkrık, madeni iplik tezgâhlarının atası sayılan ve 1779’da Samuel Crompton tarafından bulunan jernıy tezgâhının ortaya çıkmasında bir kalkış noktası oldu. Bu arada 177O’te bir yün iplik makinesinin patentini alan İngiliz James Hargreaves ile bu makineyi geliştiren Richard Arkwright’ın adlarını da anmak yerinde olur. Buhar gücünün ve sonra da elektriğin kullanımıyla günümüzdeki iplik tesislerine ulaşılmıştır.
Hammadde
İplikçilikten elde edilen ipliklerin pek çok kullanım alanı vardır. Bunlarla dokuma ve örme yoluna gidilebilir, tül ya da dantel üretilebilir veya halat, ip, dikiş ipliği, vb. hazırlanabilir. İplikçilikte kullanılan hammaddelerden bitkisel kökenli pamuk, kapok, keten, kendir, jüt, alfa ve koko; hayvansal kökenli yün ve ipek; madensel kökenli amyant ile esası cam olan silyon ve verran gibi lifler sayılabilir. Ayrıca, reyon ve fibran gibi esası selüloz olan yapay hammaddelerle poliakrilonitril (orlon, krilor), polivinil (rovil), vinüik ve akrilik kopolimer (saran, kloren), polivinil türevleri (vinilon, ftorlon, darlan), politen (kurlen), polistiren (drilon), politetraflüoretilen (teflon) ve polipropilen gibi kimyasal yoldan elde edilen sentetik maddeler de kullanılır. Bundan başka doğal elyafla sentetik elyafın karışımıyla elde edilen karma iplikler üretilir. Böylece bu iki hammaddenin üstün yanları bir araya getirilmiş olur.
İplikçilik İşlemleri
İplikçilikte yararlanılan üretim yolları, işlenecek hammaddeye ve elde edilecek iplik yapısına göre değişir. Pamuk, yün, keten ve kendir gibi doğal dokuma maddelerinde iplik hazırlığına geçmeden önce birçok işlem gereklidir.
Gerçekten de, hammaddeler pamuk ve yün örneğinde olduğu gibi balya halinde ya da keten ve kendirde olduğu gibi fidanından ayrılması için suya bastırılmış lifler halinde bulunur. Bu maddeler önce sınıflandırılır, daha sonra dövülerek temizlenir. Ardından, taraklama işlemine geçilir. Bu işlemin amacı, lifleri yönlendirmek, dolaşık halden kurtarmak ve birbirlerine koşut duruma getirmektir. Daha sonra uygulanan tarama (ince tarak) işleminin amacıysa, kısa lifleri yok etmektir. Elde edilen elyaf şeritlerine çekme işlemi uygulanır ve lifler birbirlerine göre kaydırılır. Sonra bu şeritler, onlara gerekli bükümü verip masuralar üstüne saracak olan iplik makinelerine aktardırlar.
Doğal ipek iplikçiliği farklı bir yol izler.
Koza sağılır ve uçlar aralarında birleştirderek çaprazlanır. Bu ham iplik, katlama ve büküm yoluyla bitmiş iplik haline getirdir. Yapay ve sentetik gereçlerden iplik çekiminde, önceden ergitilmiş madde, göz deliklerinden geçmeye zorlanır. Çıkış tarafında iplik ya da filaman soğutulur ve moleküllerin lif ekseni boyunca sıralanması için çekilir; elde edilen iplik tamburlara sarılır.
Son Yorumlar