Hücre Nasıl Keşfedildi? Mikroskop Nasıl Bulundu? Dört yüzyıl önce mikroskop icat edilmemişti. İnsanlar için çevrelerindeki bitki ve hayvanların yapıları bir sırdı. Üstelik gözle görülebilenlerin dışında daha birçok canlı türü vardı. Hastalıkların nedeni bilinmiyor, yalnızca tahmin edilebiliyordu. Tıp bilimi henüz doğmamıştı. İnsanlar, el yordamıyla tedavi edilebiliyorlardı. Mikroskobun keşfi, bilim dünyasında önemli bir devrim gerçekleştirdi. Canlılar dünyasının bilinmeyen sırları yavaş yavaş ortaya çıktı. Canlıların sırlarını keşfetmemize yardımcı olan mikroskobun nasıl icat edildiğini biliyor musunuz?
Mikroskop sözcüğü, çok küçük anlamına gelen micro (mikro) ve nesnelere bakmaya yarayan bir aygıt anlamına gelen scope (skop) sözcüklerin birleştirilmesiyle elde edilmiştir. Mikroskobun en temel parçası olan mercekler, ilk olarak 1300’lü yıllarda yapılmıştır. 1600’lü yıllarda, mercekler bir araya getirilerek optik aygıtlar yapılabileceği görülmüştür.
Antony van Leeuwenhoek (Anton van Lövenhuk) Hollandalı bir manifaturacıdır. Aldığı kumaşların kalitesini incelemek için merceklerden yararlanan Leeuwenhoek’un, zamanla merceklere olan ilgisi artmıştır. Boş zamanlarında mercekler üzerine yapmış olduğu çalışmalarla bugün ışık mikroskobu adını verdiğimiz aracın ilk temellerini atmıştır. Hayatı boyunca yüze yakın mikroskop yapan Leeuwenhoek’un (1632-1723) mikroskopları, tek mercekten oluşan oldukça basit aletler olup günümüzdeki modern ışık mikroskoplarının sadece 1/3’i oranında büyütme yapabiliyordu.
Leeuwenhoek, geliştirdiği mikroskopla gölden aldığı suyun bir damlasını incelemiş ve gördüğü çok sayıdaki küçük canlı onu şaşırtmıştır. Gördüklerine ilişkin birçok çizim gerçekleştirmiş ve ne olduklarını anlayamamasına rağmen bakterileri keşfetmiştir. O zamana kadar hiç kimse, bir hücreli canlıların varlığından haberdar değildi.
17. yüzyılın ortalarında Robert Hooke (Rabırt Huk), mikroskobunda incelediği şişe mantarlarının resimlerini çizmiştir. Hücrenin varlığı ilk kez 1665 yılında Robert Hooke tarafından anlaşılmıştır. Hooke, kendi yaptığı mikroskopta mantar hücrelerini çeper ve boşluk hâlinde görmüş, bu boşluklara hücre adını vermiştir. Daha sonra canlı bitki dokularından da kesitler alıp incelemiş, çeperin iç kısmının sıvı ile dolu olduğunu görmüş, ancak bu sıvının canlı oluşunu ve önemini anlayamamıştır. Hooke’un ortaya attığı hücre teorisi basit de olsa çok önemlidir.
Kullandıkları camların düşük nitelikli, merceklerin biçiminin de kusurlu oluşu nedeniyle ilk mikroskopları yapanlar, ancak bulanık görüntüler elde edebiliyorlardı. Merceklerin kalitesi 19. yüzyılda giderek iyileşti ve sonunda bugünkü mikroskoplar geliştirildi.
Ruska (Ruska) ile Mahl (Mah) 1940 yılında elektron mikroskobunu icat etmişlerdir. Uygun koşullarda inceleme ve örnek alma tekniklerinin de geliştirilmesi ile birlikte hücrelerin daha ayrıntılı yapıları araştırılmaya başlanmıştır.
“Mikroskop” Chris Oxlade ve Corrirıne Stockley, TÜBİTAK Yayınları, Çeviren: Nazım Özüaydın, 2000’den uyarlanmıştır.
Comments