Kedi Nedir? Türleri ve Yaban Kedileri

Kedigiller (Felidae) ailesinden etçil memeli. Evcil kedinin (Felis catus), avcı ve et­çil kedigillere özgü bir yapısı vardır. Kısa yüzlü büyük bir başı, kuvvetli çe­neleri, esnek bir yay biçimindeki sır­tı, çabuk gevşeyebilen güçlü kaslarıy­la dikkati çeker. Tırnakları, öbür kedigillerinki gibi içeri çekilebilir. Göz- bebekleri, zayıf ışıkta yuvarlaktır, ama güçlü ışıkta basit bir dikey yarı­ğa indirgenir. Böylece, kedi yarı ka­ranlıkta bile görebilir. Kedi, son derecede sinirli bir hayvan­dır; bu nedenle fizyoloji uzmanlarının ilgisini çekmiştir. Kedinin özelliklerin­den biri de çok yüksekten düştüğü du­rumlar dışında, her zaman dört aya­ğının üstüne düşmesidir. Evcil kediler, üç grupta toplanan çe­şitli ırklara ayrılırlar: Tüysüz (çıplak) kediler; kısa tüylü kediler; uzun tüylü kediler. Birinci grupta yer alan tüysüz kediler eskiden Meksika’da yaşamışlardır. İkinci gruptaki kısa tüylü kediler bir çok ırkı kapsar. Bunların arasında ön çelikle yuvarlak başlı, sarı-turuncu gözlü ve gri-mavi tüylü Chartreux ke­disi sayılabilir. Mavi İngiliz ve mavi Rus kedileri de bunlara oldukça ben­zerler. Siyam kedisinin bedeniyse uza­mış biçimdedir; üçgensi bir başı, açık renk tüyleri ve esmer ya da maviye kaçan renkte ayakları vardır. Tipik Siyam kedisinin gözleri eğik bir çizgi biçimindedir ama bir de gözleri yu­varlak Siyam kedisi vardır: Buna da Birmanya kedisi denir. Habeşistan kedisi, sivri uzun kulaklı ve siyah benekli kızıl-kahverengi tüylüdür. Man adası­nın ünlü kedisi, kuyruğunun bulunma­yışı ve arka bacaklarının uzunluğuyla dikkati çeker. Ama kısa tüylü kedile­rin en yaygını sokak kedileridir. Tüyleri çok değişik renklerde, siyah, beyaz, siyah-beyaz, çizgili (tekir), vb. olabilir. Yapılan araştırmalar, rengin on kadar gene bağımlı olduğunu gös­termiştir. Tüylerin sarı, beyaz ve si­yah olmak üzere üç renkli oluşunun dişilere özgü bir özellik olduğu da bi­linir. Avrupa yaban kedisi (Felis sylvestris) 80 sm boya erişebilen, 30 sm uzunluk­ta bir kuyruğu olan güçlü bir etçildir, ağırlığı 10 kg’dır, tüyleri çizgilidir. Ya­ban kedisi ormanlarda ve çaldıklar­da yaşar. Bu tür, evcü kedinin atası değildir; evcil kedinin, tüyleri kaplan postunu andıran eldivenli kediden ya da Libya yaban kedisinden (Felis lybica) geldiği samlır. Zaten, kedi ilk ola­rak Afrika’da, daha doğru bir deyiş­le Mısır’da evcilleştirilmiştir. Üçüncü gruptaki uzun tüylü kedilerin arasında en başta mavi, beyaz, krem rengi, vb. olabilen sık ve ipek gibi çok güzel tüylü kediler gelir. Bu gruptaki kediler arasında özellikle Ankara ke­disi, Van kedisi, İran kedisi sayılabi­lir. Anavatanı Ankara olan Ankara kedisi, günümüzde Avrupa’da çok tu­tulan İran kedilerinin atasıdır. Anka­ra kedisinin başlıca özellikleri, yuka­rısı geniş kafalarının aşağıya doğru inceldikten sonra çeneye doğru yuvar­laklaşması, dipleri yünümsü tüyleri­nin uçlara doğru ipeksi bir görünüm al­masıdır. Tüyleri bembeyaz renkli olan Ankara kedisinin gözleri bademsi, mavi, amber, san, vb. renktedir. Es­kiden beri Ankara kedileriyle karıştı­rılan İran kedileri daha kısa bacaklı, daha uzun ve yününisü tüylü, kısa kuyrukludur. Boynu kuşatan kabarık tüyler bir çeşit yaka oluşturur. İran kedileri, çeşitli renklerde olabilirler. Van kedilerinin uzun tüyleriyse, baş­taki ve kuyruktaki turuncu-sarımsı le­keler dışında, bembeyazdır. Yüz, ku­laklardan başlayıp çeneye doğru sivrileşir, çenedeyse yeniden yuvarlak­laşır. Gözleri açık amber-renktedir. Mısır’da İ.Ö. 2500’e doğru, yani V. Sülale zamanında evcilleştirilmeye başlayan kedi, su kuşlarının avlanma­sında kullanıldı ve kısa sürede tanrı­laştırıldı. Tanrıça kedi Bastet’in Mı­sır’ın tanrılar tapmağında seçkin bir yeri vardı. O dönemlerde bir kedinin ölümünden sonra sahipleri ağlayıp sızlarlardı. Mısır’da binlerce kedi mumyalanmış ve yeraltı gömütlükle­rinde toplanmıştır. Avrupa’ya İlkçağ’da getirilmiş olan kedi burada uzun zaman boyunca en­der olarak görülmüştür. XVII.yy’dan sonra da tam anlamıyla benimsenerek evcilleştirilmiştir.

Yaban Kedileri

Yukarda sözünü ettiğimiz Avrupa ya­ban kedisi ve eldivenli kedi dışında, dünyada başka yaban kedileri de var­dır. Sözgelimi, Afrika’da koyu altın renkli ve kısa tüylü Batı Afrika kedisi (Felis aurata), Afrika kıtasının güne­yinde yerleşmiş benekli, siyah ayaklı kedi (Felis nigripes) vardır. Asya, kü­çük kedigiller bakımından çok zengin­dir. Bunlar arasında çok yayılmış olan turuncumsu renkli ve yuvarlak kulaklı olan bozkır kedisi ya da manul (Felis manııl) sayılabilir. Bengal kedisi (Fe­lis bengalis) küçük bir panter gibi be­neklidir. Bir de Güneydoğu Asya ır­makları dolaylarında yaşayan avcı ke­di ya da viverris kedisi (Felis viverrina) vardır. Borneo’daysa buraya öz­gü bir kedi yaşar. Güney Amerika’da da birçok yaban kedisi bulunur. Bun­ların arasında boğum boğum kuyruk­lu And kedisi (Felis jacobita), gene Andlar’a özgü olan ve yaşayan kod- kod (Felis guignaj ve Arjantin otluk bozkırlarının gri tüylü kedisi, pampa kedisi (Felis colocolo) sayılabilir.

Hadi Paylaş!