Kanyon Nedir?

Bir akarsuyun kireçtaşlı ya da kum taşlı tortullar gibi oluşumlarda oyarak oluşturduğu derin ve dar boğaz. Genellikle su etkisinin başlangıç nok­tası olan bir toprak kırığı, zamanla su­lar tarafından genişletilir ya da derin­leştirilir. Kanyonun girinti çıkıntılar çizerek ilerlemesi, kırılma çizgisinin izlediği çeşitli doğrultuların sonucu­dur. Kanyonların yamaçları genellik­le sarptır, çünkü kayaçlarm geçirgen olması, her tür sellenmeyi ortadan kaldırır ve az ya da çok dayanıklı ta­bakaların üst üste gelmesinin sonucu olan birçok tümseğin oluşmasını sağ­lar. Kanyonun tabanında ırmak, çavlanlar ve kaya karmaşalarıyla kesilen bir yatakta köpürerek akar.

En belirgin kanyon örneği, Arizona yaylasını yaran Colorado ırmağının oluşturduğu kanyondur. Bu V biçimin­deki dev yarık 1 600 m derinliğe ula­şır; genişliği, tepede, 13-16 km arasın­da değişir. .Burada ırmağın dilimledi­ği renkli düşey tabakalar dizisi (kah­verengi kumtaşları, yeşil ve kırmızı killer, sarı ve beyaz kireçtaşları, ko­yu renk şistler) jeoloji uzmanları tara­fından incelenebilirler. Çok daha kü­çük olan Verdon kanyonu (Fransa) da etkileyici bir örnek oluşturur. 21 km uzunluğunda, 700 m derinliğindeki bu kanyon, jüra devrinden kalma beyaz kireçtaşları içinde oyulmuştur. Deniz-dibi kanyonlar, derin kıta ete­ğini boydan boya parçalayan, çoğun­lukla çok derin boğazlardır. Bir deniz dibi kanyonu sürekli kıvrmtılı bir yol izler ve yukarı kesimde, kıta sahanlı­ğında bir çıkmazla son bulur; buna karşılık aşağı kesimdeki ucu, geniş ve yaygındır; boyuna profüinde güçlü bir eğimlilik ve birçok eğim kesikliği gö­rülür; V biçiminde enine profiliyse sarp yamaçlarla nitelenir (45°’nin üs­tünde). Uzun zaman deniz altında kal­mış ırmak ağları olarak kabul edilen deniz dibi kanyonları, gerçekte, bulun­dukları yerde akarsular tarafından oyulmuşlardır.

Gerçek deniz dibi kanyonlarından başka şu kanyon tipleri ayırt edilir: Bir kıta vadisinin uzantısında, suları çamurlu ırmakların oyduğu ırmak kanyonları; başlangıç noktası kıyıya çok yakın olan ve kıyı kumunun açıklara taşınması sonucu oyulan kanyon.

Hadi Paylaş!