Piezo kelimesi Yunanca’dan türetilmiş, sıkıştırmak ya da basıç uygulamak anlamına gelmektedir. Piezo elektrik ise kristal yapıdaki cisimlerin kendilerine uygulanan basınç miktarı ile doğru orantılı olacak şekilde elektrik üretmesine denilmektedir. İki ucundan dış basınç uygulanan kristal yapının iki ucu arasındaki potansiyel fark ölçülebilmektedir.
Piezo elektrik olayı, 1880 yılında Fransız iki fizikçi tarafından bulunmuştur. Piezo elektrik özellik sayesinde mekanik bir enerji türü elektrik enerjisine ya da tam tersi olacak şekilde elektrik enerjisi de mekanik enerjiye dönüştürülebilmektedir. Mekanik sıkıştırma sonucunda elektrik üreten, elektrik uygulandığında ise mekanik titreşim elde edilen bazı kristal ve seramiklere ait bir özelliktir.
Mekanik enerjiden elektrik enerjisi üretme olayına piezo elektrik olayı, elektrik enerjisinden mekanik enerji üretme işlemine ise ters piezo elektrik olayı adı verilmektedir. Aynı şekilde, bu işlemin tam tersi de geçerli olmaktadır. Yani dışarıdan elektrik verildiği zaman kristal yapının şekli az da olsa değişime uğramaktadır. Kristal yapıdaki deforme olmuş piezo elektrik disk belirli bir voltaj değeri oluşturmaktadır. Bu özellik, ses kayıt ve üretme aletlerinde ya da çok ince ayar gerektiren optik odaklama cihazlarında sıklıkla kullanılmaktadır.
Piezo elektrik olayını oluşturan kristaller arasında kuartz, tormalin, rokel bulunmaktadır. Ancak doğadaki şekli ile kullanılması mümkün değildir. Kristallerin titreşim frekansı ve ürettikleri elektrik miktarı yüzey işlemleri ile yakından etkilidir. Kristallerin merkeze göre kesim yüzeyleri simetrik bir şekilde olması gerekmektedir.
Baryum titanat ve kurşun zirkonat titanat gibi bazı seramikler de piezo olayı özelliği gösterebilmektedir. Bu seramikler çok kristalli malzemeler olup normal seramik gibi üretilmektedir. Bu üretilen seramiklere daha sonra yüksek voltaj uygulaması ile piezo elektrik özelliği verilmektedir.
Piezo elektrik olayı için kullanılan kristal ve seramikler, elektromanyetik çeviriciler de yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Bununla birlikte radyo vericilerin frekans kontrollerinde, telefon uygulamalarının dalga filtrelerinde de kullanılmaktadır. Özellikle gemilerde derinlik ve hedef bulmak için kullanılan cihazlarda kullanılmaktadır. Bu sonar cihazında piezo elektrik olayı sayesinde su içine ses yapımı yapılır. Sesi çıkaran ise elektrik enerjisi ile titreşen kristallerdir.
Son Yorumlar