Yenilenebilir ve Yenilenemez Enerji Kaynakları nelerdir?

Kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtlar ve nükleer yakıtların alternatifi olan doğal enerji kaynakları konusunda yapılan araştırmalar sürdürülebilir ve yenilenebilir enerji kavramlarını da gündeme getirmiştir. Yaşamın devamlılığı için kaynakların devamlı olması yeterli değildir. Aynı zamanda ekolojik dengenin korunması ve kaynakların yenilenebilir olması gerekir.

Yenilenebilir Enerji Nedir?

Bir sonraki gün aynen mevcut olabilen enerji kaynağına yenilenebilir enerji adı verilir. Halen yaygın olarak kullandığımız fosil yakıtlar, kullanıma bağlı olarak tükenen ve yenilenmeyen enerji kaynaklarıdır. Oysa su, Güneş, rüzgar ve jeotermal gibi doğal kaynaklar yenilenebilir olmalarının yanı sıra aynı zamanda temiz enerji kaynaklarıdır.

2020 yılında dünyada üretilen elektriğin yüzde 50’sinin yenilenebilir kaynaklardan oluşması planlanmaktadır. Dünyada pek yaygın olmayan başka yenilenebilir enerji kaynakları da bulunmaktadır. Dalga, metcezir (gelgit), çöpten sağlanan metan gazı ve kanalizasyon ısısından da ısınma ve elektrik üretimi için enerji elde edilebilmektedir. Doğaya saygılı enerji kaynaklarının kullanımı arttıkça yeni enerji kaynakları konusunda yapılan araştırma faaliyetleri de artmaktadır.

Yenilenebilir en büyük enerji kaynağı Güneş’tir. Dalga ve biyomas da son yıllarda kullanımı yaygınlaşan yenilenebilir enerji kaynaklarıdır. Yaygın olarak kullanılan yenilenebilir enerji kaynaklarını tanıyalım.

Yenilenebilir Enerji Su

Birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de su gücünden yararlanılmaktadır. Çok eski yıllardan beri mısır ya da buğday öğütmek için değirmen taşlarının döndürülmesinde yüksekten akıtılan su kullanılmıştır. Barajlarda biriktirilen suyun yüksekten akıtılması sonucunda hidroelektrik santrallerinin dinamoları döndürülmekte ve elektrik üretimi yapılmaktadır.

Barajlar yağışlarla yeniden dolmakta ve santralde kullanılan suyun sürekliliği sağlanmaktadır. Ancak büyük ölçekli hidroelektrik santrallerin sürdürülebilirliği tartışma konusudur. Bazı baraj göllerinin doğal kaynakları olduğu kadar kültürel zenginliği yok etme tehlikesi de bulunmaktadır.

Enerji kaynağı güneş

Güneşin ısı ve ışık enerjisi elektrik, sıcak su ve su buharı elde etmede kullanılabilir. Güneş enerji sistemleri ile 70-80°C sıcaklıkta su elde etmek mümkündür. Ülkemizde bol güneş alan güney bölgelerimizde güneş enerji sistemleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Teknolojideki gelişmeler sonucunda bazı elektronik araçların güneş enerjisi ile çalıştırılması sağlanmıştır.

Rüzgar Enerjisi

Hareket halindeki havanın kinetik enerjisine rüzgar enerjisi adı verilir. Dev kulelerin üzerine monte edilen kanatlar yardımıyla rüzgardan elektrik enerjisi üretilebilir. Normalde bir vantilatörün kanatları döndüğünde havayı hareketlendirir ve serinleriz. Rüzgar enerjisi de bunun tam tersi bir sistemle elde edilir. Hava akımının etkisi ile elektrik üreten bir jeneratörün kanatları döndürülebilir.

Rüzgarın etkisiyle çalışan türbinlerde fosil yakıt santrallerine göre daha ucuz elektrik üretimi  sağlanabilir. Ülkemizde Bozcaada’daki rüzgâr türbinlerinde üretilen bir kWh elektriğin maliyeti 1.000 dolar iken aynı miktarda elektrik üretim maliyeti bir hidroelekrik santralinde 2 bin-4 bin doları bulmaktadır. İşletme maliyetinin de sıfır olduğu hesaba katılırsa rüzgarın çok ekonomik bir enerji kaynağı olduğu daha iyi anlaşılır.

Jeotermal Enerji

Yer altı suları, yerin magma tabakasında ısınır ve buhar hâlinde yeryüzüne çıkar. Jeotermal buhar adı verilen ve sıcaklığı 40°C ile 280°C arasında olabilen buharın ısısından yararlanılarak konut ısıtma ve elektrik üretimi yapılabilmektedir.

Ülkemizde Denizli, Kütahya ve İzmir-Aliağa gibi bölgelerde jeotermal enerji kaynaklarından kış aylarında konutların ısıtılmasında yararlanılmaktadır.

Biyomas Enerji

Bitki ve hayvan atıklarında organizmanın suyu alındıktan sonra geriye kalan kuru kütleye biyokütle, biyokütleden elde edilen enerjiye de biyomas enerji (biyoenerji) denir. Bitkiler büyürken fotosentez sırasında atmosferden aldıkları karbondioksidin karbonunu bünyelerinde biriktirip oksijeni dışarıya verirler. Bitkilerin yakılması sırasında karbondioksit yeniden atmosfere verilir. Biyomas enerji elde ede-bilmek için hızlı büyüyen bitkilerle enerji ormanları oluşturulur. Bu ormanlardan elde edilen ürünlerin yakılması sonucunda oluşan ısı enerjisi ile elektrik enerjisi elde edilebilir. Ülkemizde, biyomas enerji üretimi amacıyla enerji ormanları oluşturma konusunda pilot çalışmalar yapılmaktadır.

Hayvansal ve bitkisel atıkların çürümesi sonucunda metan gazı oluşur. Yanıcı özellikte olan metan gazından enerji elde edilebilir. Son yıllarda metan gazından enerji elde edilmesine yönelik projelere ağırlık verilmektedir. Bu amaçla çöpler uygun depolarda biriktirilerek çürümeye bırakılmaktadır. Çürüme sonucunda oluşan metan gazı bir yandan yakacak olarak değerlendirilirken bir yandan da çöplerin çevreye zarar vermesi önlenmektedir.

Yenilenemez Enerji Kaynakları Nelerdir?

Doğada belli miktarda bulunan ve kullanılması halinde bir süre sonra tükenmesi söz konusu olan enerji kaynaklarına yenilenemez enerji kaynakları denir. Başlıca yenilenemez enerji kaynakları, fosil yakıtlar olarak da adlandırılan kömür, petrol ve doğal gazdan oluşmaktadır. Günümüz  kullanım koşullarına göre petrolün yaklaşık 20-30 yıl, kömürün 80-100 yıl, doğal gazın ise 100-120 yıllık bir kullanım süresinin kaldığı tahmin edilmektedir.

Fosil yakıt kullanımı bir yandan rezervlerin hızla azalmasına, bir yandan da çevrenin kirlenmesine neden olmaktadır. Buna karşılık yenilenebilir enerji kaynaklarının tükenmesi söz konusu olmadığı gibi çevre kirliliğine etkisi de yok denecek kadar azdır. Enerji yaşamın vazgeçilmezlerinden biridir. Kaynağı ne olursa olsun enerji kaynaklarının çok iyi korunması gerekir.

Hadi Paylaş!