Yaşadığınız alanda hangi yer şekilleri bulunmaktadır? Yakın çevrenizdeki yer şekilleri sizce nasıl oluşmuş olabilir? Türkiye’de yer şekillerinin çeşitliğinin fazla olmasının nedenleri ile ilgili neler söylenebilir? Bu sorulara cevap arayacağız.
Türkiye’deki Yer Şekillerinin Temel özellikleri ve Dağılışı
Türkiye’nin oluşumunda farklı jeolojik zamanların etkileri görülmektedir. iç ve dış kuvvetlerin etkisi ile farklı özelliklere sahip yer şekilleri oluşmuştur. Türkiye’deki yer şekillerinin temel özellikleri ve dağılışı aşağıda gösterilmiştir.
Dağların özellikleri ve dağılışı
Türkiye genel hatlarıyla dağlık ve engebeli bir ülkedir. Alp–Himalaya Orojenez sisteminde yer alan dağların uzanışı genelde doğubatı doğrultuludur. Akdeniz ve Karadeniz’e paralel olarak uzanan dağ sıraları kıvrılma sonucu, Ege denizine dik olarak uzanan dağlar ise kırılma sonucu oluşmuştur. Volkanizma sonucu oluşan dağlar Türkiye’nin iç kesimlerinde ve doğusunda daha geniş alan kaplar.
Ovaların özellikleri ve dağılışı
Türkiye’de oluşumuna göre farklı özellikler gösteren ovaların bir kısmı kıyıda bir kısmı ise iç kesimlerde yer alır. Örneğin kıyılarda delta ovaları, iç kesimlerde ise karstik ve tektonik ovalar bulunur.
Platoların özellikleri
3.jeolojik zamanda aşınarak peneplen halinde gelen Anadolu’nun toptan yükselmesi sonucu platolar geniş yer kaplar . platolar oluşum bakımından farklı özellikler gösterir. Örneğin Teke ve Taşeli karstik plato, Erzurum- Kars lav platosu, iç kesimlerdeki platolar ise yatay duruşlu platolardır.
Dış Kuvvetler
Türkiye’nin yer şekillerinin oluşumunda dış kuvvetlerden akarsuların etkisi daha büyüktür. Mutlak konumu nedeniyle buzulların etki alanı yüksek dağlarla sınırlıdır. Türkiye’nin iç kesimlerinde ve kıyılarında rüzgarın doğrudan ve dolaylı etkisiyle meydana gelmiş yer şekilleri görülür. Karstik arazilerin geniş alan kapladığı alanlarda yer altı ve yüzey suları karstik şekillerin oluşmasında etkili olmuştur. Kıyılarda dalga ve akıntıların etkisi sonucunda farklı yer şekilleri oluşmuştur.
Yükselti
Türkiye’de yer şekilleri kısa mesafelerde değişim gösterir. Ortalama yükselti fazla olup (1132m) batıdan doğuya doğru artar.
Kıyıların dağılışı
Türkiye’de dağların uzanış doğrultusu, jeolojik oluşum süreci, ve coğrafi konum özelliklerine
bağlı olarak farklı kıyı şekilleri ve tipleri görülür. Örneğin Karadeniz ve Akdeniz’de boyuna Ege’de enine Marmara da ise Ria ve limanlı kıyı tipleri görülmektedir.
Son Yorumlar