Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılmaması, Temel hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılmaması kuralı, 1961 Anayasasında 1971 yılında yapılan değişiklikle Anayasa hukukumuza girmiş ve 1982 Anayasası ile de benimsenmiş bir kuraldır (m. 14). Buna göre, Anayasada yer alan hak ve özgürlüklerden hiç biri, Devletin bütünlüğünü ve birliğini bozmak, Türkiye Cumhuriyetin varlığını ve birliğini tehlikeye düşürmek, temel hak ve hürriyetleri kaldırmak, Devletin bir kişi veya grup tarafından yönetilmesini veya bir sınıfın, diğer sınıflar üzerinde egemenliğini sağlamak veya ırk, dil, din ve mezhep ayırımı yaratmak veya sair herhangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere dayanan bir devlet düzeni kurmak amacı ile kullanılamaz, Anayasanın kötüye kullanma nedeni olarak belirttiği durumlar, esas itibariyle genel ve özel sınırlamalarla önlenebilecek durumlardır.
Böyle bir düzenlemeye gidilmesi, Anayasayı yapanların, belli konularda gösterdikleri hassasiyetin bir sonucu olmak gerekir. Danışma Meclisince kabul edilen madde metninde, Bu amaçla kullananlar, kötüye kullandıkları hak ve hürriyetleri kaybederler. Hak kaybı hükmü mahkemelerce verilir kuralı da yer almıştı. Bu kural, Milli Güvenlik Konseyince, Türk anayasa hukukunda bugüne kadar böyle bir sisteme yer verilmediği; temel hak ve hürriyetleri bu madde hükümlerine aykırı biçimde kullananların, ceza yasalarına göre cezalandırabilecekleri gerekçeleri ile madde metninden çıkarılmıştır.
Yine aynı maddede, anayasanın hiç bir maddesi, Anayasada yer alan hak ve özgürlükleri yok etmeye yönelik bir faaliyette bulunma hakkını verir şekilde yorumlanamaz kuralı da yer almıştır. Bu kural, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 17. maddesinden esinlenerek konulmuştur.
Anayasada yer alan temel hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılıp kullanılmadığını doğrudan saptama yoluna gitmeden önce, kötüye kullanıldığı ileri sürülen hak, ya da özgürlüğe getirilen özel ve genel kısıtlamalar ile, sorunu çözme olasılığının bulunup bulunmadığını araştırmak gerekir. Bu yolla bir çözüme ulaşılmadığı takdirde, 14. maddeye göre temel hak ve özgürlüğün kötüye kullanılıp kullanılmadığı araştırılmalıdır.
Son Yorumlar