1982 Anayasası Tek Meclisli Yasama Organı Nedir? Tek Meclisli Yasama, Yasama organının tek, ya da çift meclisli olması, 20. yüzyılın başlarında çokça tartışılan bir konu olmuştur. Hemen belirtelim ki, parlamentonun iki meclisli olması, parlamenter sistemin vazgeçilmez kurallarından biri değildir. Federal devletler dışında, çift meclisli sistem giderek etkisini yitirme eğilimi göstermektedir.
Federal devletlerde, iki meclisli sistem, federal devlet yapısının doğal bir sonucudur. Meclislerden biri, federal devletin birliğinin simgesidir; her üye devlet nüfusu ile orantılı olarak, temsil edilir. İkinci mecliste ise, her üye devlet nüfusuna bakılmaksızın eşit olarak temsil edilir.
Federalizmin getirdiği zorunluluk dışında, çift meclis sistemi, ya tarihsel gelişimin, ya da o ülkedeki siyasal koşulların bir sonucu olarak gittikçe gücünü yitirerek devam etmektedir. İkinci meclis yanlılarınca, ikinci meclisin parlamentoda dengeyi sağladığı, yasaların düşünülerek çıkmasında yararlı olduğu ileri sürülür. Uygulamada, çift meclis sistemi, parlamentonun çalışmasını yavaşlatmakta ve yasaların çıkarılmasını geciktirmektedir. Çift meclis sistemi, çoğu kez, uyuşmazlığın da kaynağı olmaktadır.
Ülkemizde, ilk parlamento, 1876 Anayasası ile çift Meclisli olarak kurulmuştur. Ulusal Kurtuluş savaşının ilk anayasası olan 1921 Anayasası ile 1924 Anayasası, tek meclis sistemini benimsemiştir. Çok partili döneme geçtikten sonra, özellikle 1950-1960 yılları arasında, Meclis çoğunluğunun katı davranışlarına karşı düşünülen yollardan biri de, çift meclis sistemi olmuştur. İkinci meclis, o zamanki muhalefetin ısrarla üzerinde durduğu kurumlardan biridir. 1961 Anayasası hazırlanırken, bu yaygın düşüncenin etkisi ile iki meclis sistemi kabul edilmiştir. Buna göre, Türkiye Büyük Millet Meclisinin bir kanadını, genel oyla seçilen ve 450 milletvekilinden oluşan Millet Meclisi», diğer kanadını da «Cumhuriyet Senatosu oluşturmuştur. Cumhuriyet Senatosunda genel oyla seçilen 150 üye, Cumhurbaşkanınca seçilen 15 üye ile, tabii üye olarak katılan eski Cumhurbaşkanları ile Milli Birlik Komitesi üyeleri yer almıştır. Yirmi yıllık uygulamada, Cumhuriyet Senatosunun kendisinden bekleneni verdiği söylenemez. Cumhuriyet Senatosu, ne hükümetin kuruluşunda, ne yasama görevlerinin yerine getirilmesinde, ne de siyasal uyuşmazlıkların çözümünde yeterince etkili olamamıştır.
1982 Anayasası, 1961-1980 arası uygulamaları da dikkate alarak ikinci meclis yoluna gitmemiş, tek meclisli yasama organı geleneğine dönmüştür.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, genel oyla seçilmiş beşyüzelli milletvekilinden oluşmaktadır. Anayasa komisyonu, milletvekili sayısını dörtyüz olarak saptamıştır. Anayasanın Danışma Meclisinde görüşülmesi sırasında, Milletvekili sayısı 1961 Anayasasında olduğu gibi dörtyüzelliye çıkartılmış ise de, Milli Güvenlik Konseyi, Anayasa Komisyonun önerisi doğrultusunda milletvekili sayısını dörtyüz olarak saptamıştır. 1987 yılında, Anayasada değişiklik yapılarak, Milletvekili sayısı dörtyüzelliye, 1995 yılında yapılan değişiklikle de, beşyüzelliye çıkarılmıştır, (m. 75). Böylece, ülkenin nüfusu ne kadar artarsa artsın milletvikili sayısı değişmeyecektir. Buna karşılık, nüfus değişiklikleri ile seçim çevreleri itibariyle bazı illerin çıkaracağı milletvekili sayısında azalma, bazılarında artma olabilecektir. Seçim çevrelerinden çıkarılacak milletvekili sayısı dondurulmuş değildir.
Son Yorumlar