Siyasal Parti Sistemleri Nelerdir?

Siyasal Parti Sistemleri Nelerdir? Siyasal partiler sayıları yönünden incelendiğinde, parti sistemleri üç kümede toplanabilir:

Tek parti sistemi

Tek parti sistemi, tipik bir diktatörlük sistemidir. Bu sistemde, siyasal iktidar devamlı, ya da uzunca bir süre, tek partinin elinde bulunur. Bu sistemde tek parti, resmi bir doktirini savunan ve gerçekleştirmek isteyen bir partidir. Parti ile devlet sanki aynı organdır. Parti, parti politikasını devlet örgütü içinde egemen kılmak ve herkese benimsetmeyi kendine görev saymıştır.
Tek parti, açık ve siyasal muhalefeti kabul etmediği gibi, kendi içinde de muhalefete yer vermez. Tek parti sisteminde seçim de özelliğini yitirmekte, tek partinin belirlediği aday listelerini sandığa atmadan öteye gidememektedir.

Amaçları ve ideolojileri birbirinden farklı tek parti sistemine rastlanmaktadır. Bunlar arasında, faşist, komünist partiler ile liberal görüşe dayalı pragmatik amaçlı partiler de yer alır. İtalya, Almanya, İspanya ve Portekiz’de faşist tek parti rejimleri uygulanmış ve SSCB, Çin Halk Cumhuriyeti komünist tek parti rejimi uygulanmış, ya da halen uygulanmaktadır.
Liberal görüşe dayalı, pragmatik amaçlı partilere gelince, bunlar çoğu, kez demokrasiye geçmek için bir ara rejimi partileri olmuşlardır. Bunun belirgin örneklerinden biri, ülkemizdeki tek parti rejimi olmuştur.

Tek parti olarak Cumhuriyet Halk Partisi, tek parti rejimini geçici bir rejim olarak kabul etmiş ve bu dönemi demokrasiye geçiş aşaması olarak görmüştür. Başka ülkelerde benzer amaçlarla kurulan tek parti rejimlerinin, amaçlarını gerçekleştirmede güçlük çektikleri, kolaylıkla başarıya ulaşamadıkları da görülmektedir.

Çift parti sistemi

Bu sistem iki büyük partiye dayanır. Büyük partilerden biri iktidar, diğeri muhalefettir. Çift parti sisteminde iki büyük partinin yanında, küçük partiler de yer alabilir. Bunların siyasal yaşamda önem kazanması, ancak iki büyük partinin güçlerinin birbirine yakın olması durumunda ortaya çıkar. Çift parti sisteminde, üçüncü bir büyük parti yoktur. Eğer 3. parti büyürse 2. partinin yerini alır. İngiltere ve Amerika Birleşik Devletlerinde uygulanan çift parti sistemi, temsili demokrasinin kolay işlediği bir sistemdir. Çoğunluk sisteminin uygulandığı ülkelerde çok görülür. Çift parti sisteminin iyi işleyebilmesi, iki büyük partinin, rejim üzerinde anlaşmalarına bağlıdır. İki büyük partiden birinin, devrimci bir parti olması durumunda, tek parti sistemine kayma olasılığı ortaya çıkar. Bu da, çoğulcu demokrasinin sonu olur.

Çok partili sistem

Güçleri birbirine yakın bir çok partinin bir arada bulunduğu bir sistemdir. Çeşitli görüşlerin temsiline olanak veren bu düzende, çoğu zaman hükümet oluşturmada güçlüklerle karşılaşılır ve ortak hükümet kurma yoluna gidilir. Zayıf ve istikrarsız hükümetlere neden olur. Nisbi temsil sisteminin uygulandığı ülkelerde, çok partili sistemin egemen olduğu görülür.

Çok partili sistem de, kendi içinde sınırlı ve sınırsız çok partili sistemler olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bir ülkede, aşırı sağdan, aşırı sola kadar, tüm partilerin kurulması olanağı varsa, sınırsız çok partili sistemden, yok eğer yasalar, belirli ideolojideki partilerin kurulmasını yasaklıyorsa, çoğu ülkede olduğu gibi sınırlı çok parti sisteminden söz edilir.

Hadi Paylaş!