Saltukname Nedir? Sarı Saltuk Kimdir?

Saltukname Nedir? Sarı Saltuk Kimdir? Gazete, dergi, radyo, televizyon gibi medyonik unsurların olmadığı dünkü toplumlarda destanların yazılı-sözlü edebiyatın insanlar üzerindeki tesirlerini tahmin etmek zor değildir. Bizim kültür tarihimizde Satuk Buğra Han, Battalgazi, Danişmendname, Hamzaname, Müslimname gibi destan silsilesinin bir unsuru da Saltukname’dir.

Sarı Saltuk Kimdir?

Hayatı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığımız Sarı Saltuk, 13. yüzyılın gazi-derviş tipinin en meşhur şahsiyetidir. Trakya ve Balkanların İslamlaşma tarihiyle yakından ilgili olan bu dervişin hizmet ve faaliyetlerini ihtiva eden Saltukname destan edebiyatımızın en renkli yadigarlarından biridir. Rivayete göre Bizans imparatoru, Selçuklu Sultanı 2. İzzeddin Keykavus’a Dobruca’yı tahsis edince İznik-İzmit bölgesinden 20-30 obalık bir Türkmen nüfus Sarı Saltuk’la beraber 1263 yılında bu bölgeye intikal etmiştir. Yaklaşık otuz yıllık bir mücadelen sonra vefat edince zaviyesinin bahçesinde defnedilmiş ve o bölgeye de Babadağı  adı verilmiştir. En meşhur ismi Sarı Saltuk olmakla birlikte şu isimlerde ona aittir: Şerif Hızır, Seyyid Şerif, Şerif Gazi, Saltık-ı Rumi, Saltuk-ı Türki V.b. 15. yüzyılda bölgeden geçen İbn Batuta’ya göre hakkında farklı değerlendirmeler olan bir velidir. Evliya Çelebi’ye göre Ahmed Yesevi Tarıkatı’na mensup olup Hacı Bektaşi Veli ile birlikte anadoluya gelmiştir. Bektaşi geleneğine göre ise Hacı Bektaşi Veli’nin yanında yetişen be Balkanlarda görevlendirilen bir alperen’dir.

Genc Abdalla Hacı Bektaş geldiler

Sarı Saltığı Rumeline saldılar

Şükrolsun dertlere derman oldular

Tavafın kabuldür abdal dediler

Sersem abdal

Sarı Saltuk’un şöhreti vefatından sonra bütün balkanları içine almış, hayat ve mücadelesi dilden dile aktarılarak zengin bir menkıbe kültürü oluşmuştur. Anadolu’nun Yunus Emre’si gibi pek çok yerde Sarı Saltuk Türbesi ihdas edilmiştir. Babadağı’ndan başka Babaeski, Kefe, Kalıgra, Edirne, Kütahya’da onun ismi ile tekkeler açılmıştır.

Bulgaristan, Romanya, Bosna Hersek, Makedonya ve Arnavutluk’tan başka İstanbul, Edirne, Diyarbakır, Tunceli ve İznik’te makam türbesi vardır. Sarı Saltuk türbelerinden biride NiğdeBor’dadır. Kabri burada bulunan mutasavvıf Ahmed Kuddusi (ö.t. 1849) şöyle diyor:

Belde-i Bor’daki Saltuk türbesi

Kim ziyaret etse kalmaz kürbesi

Etti Kuddusi’yi himmet bi şumar

Bize şafi kılmış onu Girdigar

İlave edilmesi gereken bir önemli not da şudur: İznik’teki makam/türbeyi hacca giden yolcular ziyaret ederler

Gönülleri fethetti

İznik’teki Sarı Saltuk

Beldeleri fethetti

İznik’teki Sarı Saltuk

Hacca giden dervişler

Ona selam vermişler

Diyeceğin demişler

İznik’teki Sarı Saltuk

Vardavi

Babadağı’ndaki türbe Türk iş adamlarınca tamir edilmiş ve 2007 yılında tekrar ziyarete açılmıştır. Kemaleddin Serrac Rifai’nin 1315’te kaleme aldığı Tuffahu’l-ervah isimli esere göre ise Sarı Saltuk’un cesedi mezarından alınıp bilinmeyen farklı bir mezara konulmuştur. Bunun sebebi o dönem hüküm süren bir Hıristiyan kralın cesedi alıp kendi siyasi emelleri doğrultusunda kullanılmasına engel olmaktır.(DİA, 36/148) Bu bilgiyi bize Nebhani, Camiu Keramati’l-evliya isimli eserinde naklediyor. (Kahire, 1962, s. 100) Prof. Dr. Mustafa KARA Bursa’da Zaman Ocak 2013 Dergisinden alıntıdır.