Mikolaj Kopernik Kimdir? Yaptığı Çalışmalar Nelerdir?

Polonyalı gökbilimci (Torun, 1473-Frauenburg, 1543).

Krakow asıllı zengin bir tüccarın oğ­lu olan Mikolaj Kopernik, on yaşına doğru yetim kalınca, ilerde Warmia piskoposu olan dayısı tarafından ev­lat edinildi. Kesin olmamakla birlikte Kopernik’in ilk öğrenimini Torun’da yaptığı sanılır. Ama 1491’de Krakow’ da bulunduğu bir gerçektir. O dönem­lerde Polonya’nın başkenti olan Krakow’da bütün Avrupa’da tanınan bir üniversite vardı. Kopernik bu üniver­sitede 1491-1495 yıllan arasında öğrenim gördü, gökbilime ilk kez bu yıl­larda ilgi duydu. 1495’te piskoposluk kurulu üyesi olmak istedi; ama 1489’dan beri Warmia piskoposu olan dayısının desteğine karşın, ona bu onur verilmedi. Kopernik bunun üze­rine İtalya’ya gidip 6 Şubat 1497’de Bologna Üniversitesi’ne yazıldı. Bura­da üç yıldan fazla bir süre kalarak ki­lise hukuku ile yunanca öğrendi. 1500’de Roma’ya giderek matematik dersi verdi. Dayısının 1497’de kendi­sine Frauenburg’da piskoposluk kuru­lu üyeliğini sağlaması üstüne, 1501’dePolonya’ya geri döndü. Ama aynı yıl içinde yeniden İtalya’ya gidip Padova’da tıp ve hukuk okumaya başladı. 31 Mayıs 1503’te Ferrara’da kilise hukuku doktoru unvanım aldı. Ama, Frauenburg piskoposlar kurulu sabırsızlanıyordu; bunun üstüne Kopernik, 1506’da Polonya’ya dönerek görevine başladı ve 24 Mayıs 1543’te ölünceye kadar da buradan hiç ayrılmadı.

Kopernik’in Çalışmaları

Döneminin bütün büyük düşünürleri gibi, Kopernik’in de çeşitli alanlara yönelik etkinlikleri olduysa da, asıl ünü gökbilim alanındaki çalışmaların­dan, hatta ölüm yılı olan 1543’te, Nürnberg’de j. Rheticus ve A. Osiander’in çabalarıyla basılan altı kitap­lık De revolutionibus adlı yapıtından kaynaklanır. Söz konusu araştırmanın ilk yaklaşımda üç farklı öğeden oluş­muş olduğu söylenebilir. Birinci kita­bın ilk on bir bölümünde Kopernik, güneş merkezli sisteminin temellerini ortaya koyar; bu amaçla yermerkezli sistemi tutan Aristoteles ve Ptolemaıos’u eleştirir. Kopernik için, Evren’ in merkezinde hareketsiz duran Yer değil, Güneş’tir. Basit bir gezegen du­rumunda bulunan Yer gökyüzünde, Güneş’in çevresinde bir yılda ve kendi çevresinde 24 saatte döner; ayrıca dönüş ekseni bir hareketten etkilen­mektedir (Kopernik, yanılgıya düşe­rek, bu eksenin sabit yıldızlara göre sabit bir doğrultuda olması gerektiği­ne inanıyordu). Birinci kitabının son üç bölümünde, sisteminin ayrıntılı bir biçimde düzenlenmesi için gerekli olan matematiksel bilgileri (dönemin­de çok kullanılan trigonometri kav­ramları) verir. Son beş kitap, Evren’in, güneş merkezli varsayımına bağlı olarak, olabildiğince ayrıntılı ve eksik­siz bir betimlemesine ayrılmıştır. Ptolemaios’un Almageste adlı yapıtından on dört yüzyıl sonra De revolutionibus gökyüzünü eksiksiz betimleyen ilk ya­pıttır.

Kopernik zamanında, üç engel gökbilimin gelişmesini durduruyordu: Yer merkezlik; Evren’in karşıt iki evrene bölünmesi (Ay altı dünyası ve kozmos); gökyüzü hareketlerinin tümünü dairesel bir düzgün hareketler bileşimi haline getirme gereği.
XVI. ve XVII. yy’larda, özellikle gökbilim ve fizik bilimleri alanlarında her şeyin değişmesinde ve Kepler ile Galilei’nin çabalarıyla Nevvton mekaniğine ulaşılmasında, ilk yolu Kopernik’ in açtığı bir gerçektir. Gerçekten de, ilk engel olan yermerkezliğini yıkan Kopernik oldu; onun ardından Galilei yukarda sıraladığımız ikinci engeli yok etti; Kepler ise gökbilimi düzgün dairesel hareketler görüşünden kurtardı.

Hadi Paylaş!