Yüzey şekilleri ve iklimi yer yer büyük ölçüde değişen Marmara bölgesinde tarımda da büyük bir çeşitlilik gözlenir. Ekili alanlar arasında tahıl tarlaları başta gelir. Bölgenin hemen her yanında (ama en çok Tekirdağ ve Bilecik illerinde) ekilen ve alman ürün bakımından ön sırada yer alan buğday üretimi, Türkiye buğday üretiminin % 15’ini aşar. Arpa çoğu yerde buğdaydan sonra gelir; Türkiye arpa ortalamasının % 4’ünü Marmara bölgesi yetiştirir. Bölge, mısır üretimi bakımından Karadeniz bölgesinden sonra Türkiye’de ikinci sıradadır: Türkiye mısır üretiminin % 30’u bu bölgede yetişir. Pirince bölgenin her yanında raslanmaz. Marmara bölgesinde pirincin sürekli olarak ekildiği iki yer, Aşağı Meriç ovası ve Bursa ovasıdır.
Marmara bölgesinde tahıl ekiminden sonra en büyük yeri yaş ve kuru sebzeler yetiştiren alanlar kaplar. Sebze ve meyve bahçeleri İstanbul çevresinde, İzmit körfezi kıyılarında, Güney Marmara ovalarında geniş yer tutar. Türkiye soğan üretiminin 1/3’i bu bölgeden sağlanır. Trakya’da ve Güney Marmara’da kavun, karpuz bostanları çok yer tutar. Baklagillerden bakla, fasulye, nohut başta gelir. Sanayi bitkileri arasında şekerpancarı ilk sırayı alır; bölgedeki şeker fabrikalarının açılmasıyla ekim alanı genişlemiştir: Başta Sakarya ve Bursa illeri olmak üzere bölgenin bütün illerinde şekerpancarı ekilir. Tütün ekimi bakımından bölge Türkiye’de üçüncü sıradadır. Tütün ekiminde Bursa ili başta gelir. Tütün ekilen öbür iller Balıkesir, Çanakkale, Sakarya ve Kocaeli’dir. Pamuk en çok Balıkesir ve Bursa illerinde, daha az olarak da Çanakkale, Sakarya, Bilecik illerinde ekilir. Keten, liflerinden dokumacılıkta yararlanmak için ekilir. Bu bakımdan Kocaeli ilinin üretimi önemlidir. Yağ bitkilerinden Türkiye’nin ayçiçeği ürününün % 70’ten çoğu Marmara bölgesinden sağlanır; bu alanda Edirne, Tekirdağ, Kocaeli, Balıkesir, Bursa illeri başta gelir. Dikili alanların büyük bölümünü zeytinlikler kaplar; ikinci sırada üzüm bağları, meyve bahçeleri yer alır. Zeytinlikler, kapladıkları alan bakımından Ege bölgesinden sonra ikinci gelir. İzmit körfezi güney kıyılarında ve Gemlik körfezi kuzey kıyılarında pek çok zeytinliğe raslanır. Üzüm bağlan bölgenin bütün illerinde bulunur; ama başta Bursa ili gelir. Ayrıca İzmit körfezi kıyısında, İznik çevresinde, Trakya’nın Marmara kıyılarında, Güney Marmara ovalarının çevresinde de bağlar geniş yer kaplar. Meyve bahçeleri bölgenin her yanında görülür; ama en çok Bursa çevresinde ve İzmit körfezi kıyılarında yer alır.
Kalabalık bir nüfusa sahip olan bölgede, et, süt ve hayvansal besinler çok tüketilir. Bu nedenle hayvancılık önemlidir; ama otlak alanları azdır. Büyükbaş hayvanlardan en çok sığır beslenir; süt ve tereyağı ürünleri için sürekli istek bulunur. Genellikle çekim hayvanı olan mandalar, bölgede özellikle süt hayvanı olarak yer alır. Motorlu taşıtların artması taşıma hayvanı olarak atların sayısını geriletmiştir; ama bazı köylerde eşek hâlâ geleneksel rolünü oynamaktadır. Küçükbaş hayvanlardan koyun sayı bakımından başta gelir. Bölgede, koyunun kıvırcık ve dağlıç türleri beslenir. Keçi sayısı gittikçe gerilemektedir. Yaygın tür kılkeçisidir. Kümes hayvanlan et ve yumurtası için çok yetiştirilir. En çok Çanakkale, Balıkesir, Tekirdağ illerinde yapılan arıcılıktan oldukça yüksek bir verim alınır ve birkaç çeşit bal elde edilir. Özellikle Bursa, Bilecik, Sakarya, Balıkesir ve Kocaeli illerinde yapılan ipekböcekçiliğiyse eski önemini yitirmiştir.
Marmara bölgesi yeraltı kaynakları bakımından zengin sayılmaz. Linyit oldukça yaygındır: Trakya’da Ergene havzasının güney kesiminde, Çatalca yöresinde, Güney Marmara bölümünde Çan yakınlarında ve Bilecik yöresinde linyit yatakları vardır. Bor yatakları, bölgenin en önemli madenidir: Susurluk güneyinde Aziziye’de ve Sultançayırı dolaylarındaki yataklar işletilmiştir. Tungsten (volfram) madenine Kazdağı batısında ve Uludağ’da raslanır (Uludağ’daki önemli yataklar işletilmektedir). Başlıca manganez yatakları Istranca kesiminde Armutlu’da ve Mudanya yakınındadır. Balıkesir’in kuzeybatısında Balya’da arsenik yatakları işletilmektedir. Mermer Bilecik, Bozüyük dolayları, Hereke ve Kapıdağ’da çıkartılır. Ayrıca Kapıdağ ve Armutlu yarımadalarında granit ocakları vardır.
Marmara bölgesi, Türkiye’nin sanayi bölgelerinin başında gelir. İstanbul gibi büyük bir kentin varlığı bunda önemli rol oynar. İstanbul-İzmit arasında Marmara denizi kıyısı boyunca sürekli bir sanayi şeridi oluşmuştur. Bunun dışında sanayi etkinlikleri Adapazarı, Bursa ve Balıkesir illerinin çevrelerinde yoğunluk kazanır. Çeşitli sanayi kollarına bakılacak olursa, besin sanayisinin başta geldiği görülür. Şeker fabrikaları Alpullu, Adapazarı, Susurluk’ta yer alır. İstanbul, Çanakkale, Bursa’da sebze ve meyve konserveciliği gelişmiştir. İçki sanayisi alanında, İstanbul’da rakı, bira, Tekirdağ, Mürefte ve Bozcaada’da şarap yapımı sayılabilir. Peynircilik Bursa, Balıkesir ve Edirne’de gelişmiştir. En önemli tütün fabrikaları İstanbul’dadır. İstanbul ve bazı kentlerde dokuma fabrikaları bulunur. Deri fabrikaları İstanbul’da gelişmiştir. Dokuma ve deri fabrikaları çok sayıda giyim eşyası sanayisini besler. Maden sanayisi, madeni eşya, makine yapımı, elektrik malzemesi yapımı, taşıt sanayisi, gemi yapım ve onarımı gibi kolları içerir. Çan ve Tuzla’da seramik fabrikaları, Paşabahçe ve Çayırova’da cam fabrikaları, bölgenin çeşitli yerlerinde çimento fabrikaları, İzmit’te selüloz kâğıt fabrikası vardır. Kimya sanayisinde tıbbi ve tarımsal ilaç sanayisi, boyalar, kimyasal gübre, sabun yapımı gelişmiştir. Tütünçiftlik’te petrol rafineri tesisleri yer alır.
Son Yorumlar