Keman Nedir? Genel Yapısı Yay ve Telleri

Çene altı ile omuz arasına sıkıştınlarak çalınan yaylı çalgı.

Rebek (Ortaçağ’da Avrupa’da kullanılan üç telli yayh çalgı) ve viyel (eski bir yayh çalgı) gibi telli ve yaylı çalgı­ların geçirdiği uzun evrim sonucunda, XVI. yy’ın ortalarına doğru, viola da gamba ailesinden olan çalgılarla aynı zamanda ortaya çıkan keman, XVIII yy. boyunca, oda müziğinde ol­duğu kadar senfonik müzik alanında da, söz konusu çalgıyı gölgede bıraka­cak ölçüde gelişme gösterdi.

Genel Yapı

Keman, telli ve yaylı çalgılar grubundan bir çalgıdır; bir ötüm gövdesiyle bir saptan oluşur.

Ötüm gövdesi, ortasında X biçi­minde delinmiş kulaklar bulunan bir üst kapak, bir dip kapak ve bu iki ka­pağı yanlardan çevreleyen kasnaklar­dan oluşur. İç bölümde, üst kapakla dip kapak arasmda yer alan, ağaçtan ince silindir, köprünün altmda, tel ba­sıncına dayanabilmesi için tonoz biçi­mi verilmiş üst kapağa, alttan destek olur ve ses titreşimlerini çalgının bü­tününe ulaştırır. Sap, besleme takoz­larının içinden çıkar; takozlar ayrıca gövdenin üst kesimindeki kasnakları pekiştirmeyi sağlar. Sapm üstünde yo­rumcunun parmaklarım gezdirdiği abonozdan yapılan tuş bulunur: Ke­man dört telli bir çalgıdır; tellerin bir ucu gövdenin alt kesiminde yer alan telliğe, öbür ucuysa sapm baş tarafın­daki kulaklara bağlanır; tellerin iste­nen gerilime ulaşması için, koni biçi­minde sapları bulunan ve kulak yuva­larına yerleştirilmiş olan kulaklardan yararlanılır.

Keman, yapımı bittikten sonra özel olarak hazırlanmış bir zamkla vernik­lenir ve böylece dış etkilerden korun­muş olur. Her keman yapımcısının kendine özgü vernik formülleri vardır.

Yay Ve Teller

Kemamn tellerinden titreşim yoluyla ses çıkarmaya yarayan keman yayı iki bölümden oluşur: Yay çubuğu ve yay kılı. Yay çubuğu yaym, esnek bir ağaçtan (sözgelimi, pemambuk) yapı­lan bölümüdür. Çubuk, belli bir esnek­lik verilmek amacıyla ateşe tutulur; yay çubuğunun eğriliği baş tarafa doğru artar. Yay kılı, yaklaşık 150 do­ğal kıldan oluşan bir demettir. Yaya gerilmek amacıyla at kuyruğu kılların­dan hazırlanan ve yay çubuğunun uçundaki baştan çıkan bu kü demeti­nin, kemanm tellerine sürtünmesin­den titreşimler doğar.

Kemanlarla yaylar ayrı ayrı ve çoğun­lukla değişik sanatçılar tarafından yapılır. Yayı, yorumcu, kişiliğini ve tek­niğini göz önünde tutarak kendisi se­çer. Yay çubuğunun dışbükeyliği XVIII. yy’a kadar sürmüştür. Tartini’nin et­kisiyle yay çubuğu düz bir görünüm kazanmıştır; günümüzde kullanılan hafifçe içbükey yayıysa Tourte (doğ. 1750’ye doğru) gerçekleştirmiştir. Keman dört tel üstüne (mi, la [diyapa­zon], re, sol) düzenlenir. Teller genel­likle koyun barsağmdan, alüminyum ya da gümüştendir. En ince sesi çıka­ran mi teli XX. yy’m başlarından be­ri çelikten yapılmaktadır. Yorumcula­rın giderek bütün tellerin metalden yapılmasını istedikleri görülmek­tedir.

Hadi Paylaş!