İsmet İnönü Kurtuluş Savaşı Yılları

Ulusal Kurtuluş Yolundaki Kıpırdanmalar

Dönemin sadrazamı Ahmet İzzet Pa­şa tarafından Harbiye Nezareti Müs­teşarlığına getirilen İsmet Bey, İstihzarat-ı Sulhiye (Barış Hazırlıkla­rı) komisyonunda askeri müşavirlik. Askeri Şura üyeliği, Muamelat-ı Umu­miye (Genel İşler) müdürlüğü gibi gö­revlerde bulundu. Mondros Mütarekesi’yle Osmanlı Devleti, işgal kuvvet­lerinin denetimine girmiş, padişah ve saltanat, işgal kuvvetlerinin kuklası durumuna getirilmişti. Mustafa Ke­mal Paşa, Anadolu’ya geçip ulusal kurtuluş hareketlerini örgütleme dü­şüncesini İsmet Bey’e anlatmış, onun da böyle bir girişimi yerinde bulduğu­nu öğrenmişti. Ancak İsmet Bey, Mus­tafa Kemal’le Anadolu’ya geçmeye­cek, Harbiye Nezaretindeki görevinin sağladığı olanaklar ölçüsünde İstan­bul’daki gelişmelerle ilgili bilgileri An­kara’ya ulaştıracak, Kurtuluş Savaşı’nın desteklenmesi konusunda kişi­sel ilişkiler kurmaya çalışacaktı.

İsmet İnönü 2. İnönü Savaşından sonra Mustafa Kemal Atatürk ile beraber

İsmet İnönü’nün Anadolu’ya Geçişi

İstanbul 16 Martta resmen işgal edilmiş, 18 Mart’ta Osmanlı Mebusan Meclisi dağıtılmıştı. Mustafa Kemal bu gelişmeler karşısında yeni Millet Meclisi’ni Ankara’da toplamayı ka­rarlaştırmış, İsmet Bey’e de Anka­ra’ya gelmesi için özel kuryeyle haber göndermişti. 9 Nisan 1920’de Ankara’ya gelen İsmet Bey, Ankara’da Heyet-i Temsiliye’nin kurmay başka­nı gibi çalışmaya başladı. 23 Nisan 1920’de toplanan Millet Meclisi’nde, İsmet Bey de Edirne mebusu olarak yer aldı. Yeni kurulan bakanlar kuru­lunda da Erkân-ı Harbiye-i Umumiye vekili (Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Ri­yaseti, 1920-1924 arasında bakanlık olarak görev yapmıştır) oldu (25 Nisan 1920). Aynı zamanda başıbozuk kuv­vetleri ve çeteleri (özellikle Çerkez Ethem Çetesi’ni) düzenli ordu biçiminde örgütlemek ve yönetmekle görevlendi­rildi. Bu sırada İstanbul’daki hükümet de Mustafa Kemal ve İsmet Bey hak­kında idam kararı verdi.

İsmet İnönü Batı Cephesi Komutanlığı

1. Ve 2. İnönü Zaferleri

15 Mayıs 1919’da İzmir’e çıkan Yu­nan ordusu Ege’de hazırlıklarını ya­parak büyük bir cephede saldırıya geçmiş, hızla ilerliyordu (Haziran- Temmuz 1920). Bu arada 10 Ağustosta (1920) Sevr Anlaşması imzalandı. Türkiye Büyük Millet Meclisi (T.B.M.M) de Yunan sal­dırısına karşı gerekli hazırlıkları yapmaya başladı; İsmet Bey, milletvekil­liği ve Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Ri­yaseti vekilliği görevi de üstünde ol­mak üzere Garp (Batı) cephesi komu­tanlığına getirildi (9 Kasım 1920). Bu sırada Çerkez Ethem de Ankara Hükümeti’yle anlaşmazlığa düşmüş ve gi­derek tehlikeli olmaya başlamıştı. Batı cephesi komutam İsmet Bey, hem Yu­nanlılarla, hem de Çerkez Ethem kuv­vetleriyle savaşmak zorunda kaldı. Türk ordusu İnönü mevziinde Yunan­lıları karşıladı. Şiddetli çarpışmalar­dan sonra Yunanlılar İnönü’de (6-9 Ocak 1921), Çerkez Ethem de Kütah­ya’da yenilgiye uğratıldı.

T.B.M.M. ordularının düşmanla yap­tığı bu ilk savaşı kazanması, Kurtuluş Savaşı için önemli bir aşamaydı. Bu başarısı üstüne İsmet Bey tuğgeneral­liğe yükseltildi. Yunanlılar yenilgiden sonra yeniden toparlanarak bu kez bütün cephede saldırıya geçtiler (23 Mart 1921). Gene İnönü’de yapılan meydan savaşında Yunan ordusu ağır bir yenilgiye uğrayıp çekilmeye baş­ladı (31 Mart/l Nisan 1921). İkinci İnönü Savaşı’nın sonucunu, İsmet Pa­şa, Mustafa Kemal’e çektiği telgraf­ta şu sözlerle bildirdi: “Düşman bin­lerce maktulleriyle doldurduğu muha­rebe meydanını silahlarımıza terk et­miştir.” Mustafa Kemal Paşa da ce­vabi telgrafında “siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihi­ni de yendiniz” dedi (İnönü savaşla­rının muzaffer komutanına Mustafa Kemal Paşa, 1934’te Soyadı Yasası çı­kınca İnönü soyadını verecektir). İs­met Paşa, Kurtuluş Savaşı’nın hemen bütün çarpışmalarında Batı cephesi komutanı olarak bulundu; Sakarya Meydan Savaşı’nda (23 Ağustos -13 Eylül 1921), Büyük Taarruz’da (26 Ağustos – 30 Ağustos 1922) ordunun kilit adamı olarak görev yaptı. Tüm­generalliğe, ardından da korgeneral­liğe yükseltildi.

Hadi Paylaş!