İnsansı Maymunlar Nedir?

Kabaca insan görünümünde olmala­rı nedeniyle üst yapılı maymunlara verilen ad.

Şempanze (Pan troglodytes), biçimi ve ruhsal gelişmesi bakımından insanın en yakın akrabası olan bir insansımaymun sayılır.

İnsansı maymunlar, şempanzeler, go­riller ve orangutanı içine alan insansı maymungiller (Pongoidae) ve uzun kollu maymungiller (Hylobatidae) aile­lerini kapsar. Bu son aile, bazı sistematikçiler tarafından insansı maymunların dışında tutularak köpeğimsilere bağlanır. Ayrıca, insan soyunun kökeninde yer aldıkları için ilgi çeki­ci olan fosil insansı maymunlar da var­dır. Bunların bulunduğu en eski devir Oligosen’dir: Bu devirde, altçenesinde V biçiminde uzantılar bulunan çok küçük Parapithecus yaşamıştır. Aynı devirde yaşamış olan Propliopithecus daha büyüktür ve Miyosen ile Pliyosen’deki çeşitli insansı maymun soyla­rının kökeninde yer alır. Bu soylardan birinin kökeni jibonlara (uzun kollu maymungillere) kadar gider. Bir baş­kası, aynı biçimde Oligosen’de yaşa­mış ve 1966’da Mısır’ın El Fayyum ilinde bulunmuş olan Egyptopithecus’tur. Bu maymunun dişleri insanın diş­lerini andırır, ama bazı özellikleri (üyelerinin ağaçta yaşamaya uyarlan­mış olması, büyük bir olasılıkla kuy­ruğun bulunuşu) onu, insan soyundan uzaklaştırır. Bununla birlikte, bu cins, bir yandan goril ve şempanzeyi, öte yandan Hindistan’daki Ramapithe­cus’u anımsatan, Avrupa, Kenya ve Hindistan Miyosen’in Dryopithecus ‘unun (ya da Proconsul) kökenine yakın bir yerde yer alır. Ramapithe­cus kuşkusuz, Australopithecusların ve dolayısıyla modern insanın atası­dır. Doğu Afrika Miyosen’in Kenyapithecus’u, genelde Ramapithecus’a benzer. Çin ve Hindistan’ın Pliyosen ya da Alt Pleyistosen’in Gigantopithecus’una gelince, bilinen tek parçası olan altçenesinin büyüklüğünden, bu cinsin, maymunların en büyüğü olması gerekir.

Şempanzeden Jinona

Günümüzde yaşayan insansı maymunlar, her ne kadar goril kısmen yerde yaşarsa da, özellikle ağaçta yaşama alışkanlığında olan kuyruksuz, büyük maymunlardır. Dört ayakları üstünde yürürler. El parmaklarının arkası üs­tüne dayanırlar. Bununla birlikte, jibonlar kollarını dengeleyici gibi kul­lanarak, birkaç saniye ayakları üstün­de yürüyebilirler. İnsansı maymunların tırnakları yassıdır. Beyinleri, öbür maymunlarınkinden çok daha fazla gelişmiştir. Bununla birlikte, kafata­sının iç hacmi, insanınkinin çok altın­da kalır: Bu hacim, jibonda 105 sm³, orangutanda 435 sm³, şempanzede 450 sm³ ve gorilde 620 sm³’tür. Üste­lik yüzlerinde, insanda bulunmayan, ileriye doğru bir çıkıntı vardır. Kafa­tası her zaman dolikosefaldir. Kaş kemerleri bir çıkıntı oluşturur. Köpek dişleri kuvvetlidir. Ön üyeleri çok uzundur. Memeleri, insan türündekinden daha küçük hacimlidir. Günü­müzdeki insansı maymunlar tropi­kal Afrika’da ve Güneydoğu Asya’da yaşarlar. Afrika’da şempanze ve go­ril görülür. Şempanzenin (Pan trog­lodytes), Gine’den Tanzanya’ya kadar yayılmış çeşitli ırkları vardır; boyu 1,40 m’dir, ama Pigme ırkının boyu ancak 95 sm’ye erişebilir. Şempanze, bütün insansı maymunların ruhsal bakımdan en gelişmiş ola­nıdır. Goril (Gorilla gorilla) günümüz­de yaşayan en büyük maymundur; bo­yu 2 m’ye erişebilir; Gabon ve Kamerun’da yerleşmiş kıyı gorili ile Zaire’nin doğusunda yaşayan dağ gorili bir­birinden ayırt edilir. Orangutan (Pongopygmaeus), 1,50 m boyunda, alışıl­mışın dışında görünümü olan, kızıl tüylü bir maymundur; Borneo ve Sumatra’da yaşar, jibonlar, Çinhindi, Sumatra, Birmanya ve Assam’daki or­manlarda yaşayan, çok uzun kollu, çok hareketli maymunlardır. Boyları genellikle 1 m yüksekliktedir ve beya­zımsı ya da siyah tüylü olurlar. En bü­yüğü, Sumatra’da yaşayan siyamangdır (Symphalangus). Bu maymunun gırtlağının altında, çınlamalı bir ses çıkarmasına yarayan büyük bir kese (gırtlak kesesi) vardır.

Hadi Paylaş!