KARAHANLILAR (5340—1212)
Uygur Devleti’nin yıkılmasından sonra Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından Türkistan’da kurulmuştur. Kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır.
Devlet 932 yılında Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet’i resmen kabul etmiş ve Yusuf Kadir Han döneminde de en parlak dönemini yaşamıştır.
İlig Han zamanında Gaznelilerle birlikte Samanoğiu Devleti’ne son veren Karahanlılar, daha sonra Horasan için Gaznelilerle savaşmış, ancak başarılı olamamışlardır. Taht kavgaları sonucu Doğu Karahanlılar ve Batı Karahanlılar diye ikiye ayrılmışlardır (1046). Doğu Karahanlılar 1130’da Karahitaylar; Batı Karahanlılar ise 1211’de Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır.
Özellikleri:
- Orta Asya’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.
- Türk-İslam kültürünün temellerini atmış; ilk yazılı eserleri vermişlerdir. Bunlardan en önemlileri Yusuf Has Hacib’in yazdığı Kutadgu Bilig ile Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divan-ı Lügat-it Türk’tür.
- “Ribat” adıyla ilk kervansarayları kurmuşlardır.
- İlk medreseyi kurmuşlardır.
- Hükümdar ailesi de halkı da tamamen Türklerden oluştuğu için Türkçeye ve Türk kültürüne büyük önem vermişlerdir.
- Ona Asya Türk kültürünü Selçuklulara taşımada köprü görevi yapmışlardır.
- Düzenli posta örgütünü kurmuş ilk Türk – islam devletidir.
GAZNELİLER (963—1187)
Samanoğlu Devleti’nin Horasan valisi Alp Tekin tarafından Gazne şehri alınarak kurulmuştur. En parlak dönemini Sultan Mahmut zamanında yaşamıştır.
Sebük Tiğin döneminde Hint seferleri başlamış; Sultan Mahmut döneminde ise bu seferler yoğunlaşmış ve Hindistan’a tam 17 sefer düzenlenmiştir.
Sultan Mahmut, Horasan dolaylarına Türkmenleri yerleştirerek büyük bir hata yapmış; bu hata Selçuklu soyundan Arslan Yabgu’nun öldürülmesiyle sonuçlanmış ve Gaznelilerle Selçukluların arası açılmıştır. Sultan Mesut döneminde yapılan Nesa (1035), Serahs (1037) ve Dandanakan (1040) savaşlarının ardından Gazneliler dağılma dönemine girerken Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur. 1187 yılında ise Gaznelilerin elindeki en son bölge olan Lahor’un da Gurlular tarafından alınmasıyla Gazneli Devleti yıkılmıştır.
Özellikleri:
- Çok ulusludur.
- Abbasi halifelerinin koruyuculuğu üstlenen ilk Türk-İslam devletidir. Bu nedenle hükümdarları Mahmut’a halife tarafından “Sultan” unvanı verilmiştir.
- Çok uluslu olan bu Türk-İslam devleti Biruni, Firdevsi, Utbi gibi çok sayıda bilim adamı yetiştirmiştir.
- Çok uluslu olduğu için hukuk kuralları oldukça serttir.
- Türkçenin yanı sıra Arapça ve Farsçaya da önem vermişlerdir.
Ayrıca bakınız. Büyük Selçuklu Devleti
Son Yorumlar