Güneş Konusunun Konu Başlıkları
Güneşte Lekeler ve Püskürmeler Nedir?
Güneş Sistemi Gezegenler ve Evren Kronolojisi
Güneş Sistemi ve Gezegenler ile İlgili Yeni Bilgiler
Güneş Enerjisi Nedir? Kullanım Alanları ve Elektrik Üretilmesi
Güneşin batışının iki değişik kıtada (Afrika Avrupa) çekilmiş resmi
Yer’in de içinde bulunduğu sistemin merkezi olan yıldız.
Güneş, Evren’i dolduran milyarlarca yıldızdan biridir. Üstelik tümüyle sıradan bir yıldızdır. Çapı ve aydınlatma gücü, ne çok fazla büyüktür, ne de, başka yıldızlarda çoğu kez gözlendiği gibi, belirli bir özelliğiyle (pülsasyon, ışık değişimi, vb.) dikkati çeker. Ama Yer’e yakın olması nedeniyle bu yıldız temel ve insan yaşamı için gerekli bir nitelik taşır. Yer’in Güneş’e uzaklığı 150 000 000 km’dir, Güneş’ten sonra bilinen en yakın yıldızın 250 000 kez daha uzak olduğu düşünülürse, bu uzaklığın ne kadar kısa olduğu daha iyi anlaşılabilir. Yer’i bir yandan Güneş’ten, öte yandan başka yıldızlardan ayıran uzaklıklar arasındaki bu büyük fark, Yer’in yalnızca Güneş’e bağımlı olmasına yol açar: Yer, çekim etkisiyle, Güneş’in çevresinde dolanmakta ve böylece gezegenimizde, özellikle yaşamın varlığını sağlayan ışık ve ısıyı almaktadır.
Bize yakın olması Güneş’in özellikle verimli ve ilgi çekici bir araştırma konusu olmasına yol açar. Öbür yıldızların gözlemlenmesi, onların ancak toplam özelliklerini ortaya koymasına karşın,Güneş’in incelenmesi bizi ayrıntıya götürebilmekte ve gerek gözlem araçlarının geliştirilmesiyle, gerek Yer atmosferinin ölçülerimizde zorunlu kıldığı kısıtlamalardan kurtulmakla (yapma uydular), gerekse Güneş’in yakınına uzay sondaları (uzay araçları) göndermek yoluyla aşağı yukarı sürekli olarak artan bir kesinliğe erişilebilmektedir. Demek ki, Güneş’in incelenmesi, yıldız fiziğinin anlaşılmasında belirleyici bir rol oynar. Güneş, Gökada denilen bir bütün halinde toplanmış birkaç yüz milyar yıldızdan biridir. Gökada, çapı 100000 ışık yılı olan, 10 000 ışık yılı kalınlığında merceksi bir disk biçimindedir. Güneş, Gökada’ nın aşağı yukarı orta düzleminde, merkezden yaklaşık 30 000 ışık yılı uzaklıkta bulunur, yani merkezden oldukça uzak bir konumdadır. Öbür benzer yıldız kümeleri gibi Gökada da kendi çevresinde döner; Güneş’in bulunduğu bölgede dönme hızı saniyede 230 km olup, yıldızlar Gökada merkezinin çevresinde 250 milyon yılda tam bir dolanım yaparlar. Öte yandan, yıldızların çoğu gibi, bir öz hareketi bulunan ve Herkül takım yıldızına doğru saniyede 20 km’lik bir hızla ilerleyen Güneş’in bu hareketi, Gökada dönüşünün yol açtığı harekete eklenir. Güneş’in çevresinde dolanan gezegenlerin, dolayısıyla Yer’in, Güneş’in uzay hareketine katıldıklarını da belirtmek gerekir. Gece gökteki en parlak yıldız olan Akyıldız’ın görünen kadiri -2’ye erişmediği halde, Güneş’inki -27’dir. Görünen kadirler arasındaki bu fark, 10 milyarlık bir parlaklık oranına eşittir. Buna karşılık, mutlak kadiri 4,7’dir; bu, öbür yıldızlardan çoğunun aştığı, gerçek bir parlaklığı ortaya koyan son derece orta bir değerdir. Güneş, yüzey sıcaklığı yaklaşık 6 000°C olan bir yıldızdır (yıldızların yüzey sıcaklığı genel olarak 3 000°C ile 30 000°C arasında değişir). Gezegenlerin, Güneş çevresindeki hareke-tinin incelenmesi, Güneş’in kütlesinin saptanmasına yardımcı olmuştur: Ton cinsinden belirtilmek istenirse, bu kütle, arkasında 27 sıfır olan 2 sayısıyla gösterilir (2×10(üst27) ton), ya da bir başka deyişle Güneş’in kütlesi Yer’inkinin 330 000 katıdır.
Güneş’in boyutları iyi bilinir: Görünen diskin yarıçapı 700 000 km’dir; Güneş küresinde herhangi bir basıklık, kesin olarak ortaya çıkarılamamıştır. Yoğunluğu ortalama 1,4’tür, ama bu değer, gök cisminin merkezi yakınındaki bölgelerin ya da tersine çevre tabakalarının göz önüne alınmasına göre, çok geniş oranlar arasında değişir. Güneş, kendi çevresinde, Yer’in yörünge düzlemine aşağı yukarı dik olan bir eksen çevresinde döner (bu düzlemin normaliyle eksenin arasındaki açı: 7°15’). Güneş ekvatorunun yakınındaki bölgeler için dönüş süresi 25 gün, 60° enlemdeyse 30 gündür; gerçekten de, maddesi gaz ya da akışkan olan Güneş, katı bir cisim gibi dönmez. Dönme hızı ekvatordan kutuplara doğru düz-gün bir biçimde azalır (diferansiyel dönme).
Güneşin Yerden Görünüşü
Güneş, Yer’in de içinde bulunduğu bir gezegenler sisteminin merkezidir. Yer, odaklarından birinde Güneş bulunan bir elips çizer,ama bu elips, daireye çok yakındır: Yer’in Güneş’e en yakın olduğu zamanla (2 ocak) en uzak olduğu zaman (4 temmuz) arasında, bu iki gök cisminin birbirine uzaklığı % 4’ten daha küçük bir oranda değişir. Yer’in Güneş’e olan uzaklığının belirlenmesi gök bilimcileri kuşaklar boyu uğraştırmıştır. Yer Güneş ortalama uzaklığının en olası değeri olarak günümüzde 149 600 000 km kabul edilir. Işık bu uzaklığı 8 dakika 19 saniyede kateder.
Gök bilim tekniğinin günümüzdeki durumunda Güneş üstünde gözlenen en ince ayrıntının açısal büyüklüğü 1/3″olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla Güneş’in 200 km’den daha küçük boyuttaki bölgelerinin ayrı ayrı incelenmesine günümüze kadar olanak bulunmamıştır. Yer’in ve Güneş’in bağıl konumlan açıkça Yer’in Güneş’ ten her an aldığı enerji miktarını belirler. “Güneş değişmezi” adı verilen bu enerji miktarı, Yer atmosferi dışında, dakikada santimetre kare başına 2 kalori değerindedir. Güneş’in gönderdiği ışınım ve yeryüzünde alman ortalama ışık akışı, gökyüzü çok açık olsa bile, atmosferin dışındakinden % 25 oranında daha zayıftır.
Comments