Canlılarda büyüme ve üreme nasıl gerçekleşir? Canlıların, soylarını devam ettirmek amacıyla kendilerine benzer yeni bireyler meydana getirmesine üreme denir. Bütün canlılarda eşeyli ve eşeysiz üreme olmak üzere iki tip üreme görülür.
Hayat döngüsü üreme olayı ile başlar. Hayvanlarda eşeyli üreme, döllenme olayı sayesinde gerçekleşir. Hayvanlarda, erkek ve dişi üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta hücrelerinin) çekirdeklerinin birleşmesine döllenme, döllenme sonucu oluşan döllenmiş yumurta hücresine zigot denir. Zigot oluştuktan sonra gelişerek embriyo denilen canlı taslağını oluşturur. Oluşan embriyo da gelişimini tamamlayarak yeni bir canlıyı oluşturur. Embriyonun büyüyerek gelişebilmesi için beslenmesi ve korunması gerekir. Bunun için embriyoya uygun bir ortam sağlanmalıdır. Hayvanlarda gerçekleşen döllenme dış ve iç döllenme şeklinde ikiye ayrılır.
Dış döllenme: Erkek ve dişi üreme hücrelerinin vücut dışında, suda birleşmesidir. Bu canlılar döllenme şansını artırabilmek için aynı anda aynı yerlere çok sayıda üreme hücresi bırakırlar. Döllenme ve döllenme sonucu oluşan embriyonun gelişimi suda olur. Dış döllenme balık, kurbağa ve suda yaşayan omurgasızlarda görülür.
İç döllenme: Erkek ve dişi üreme hücrelerinin dişi canlının vücudunda birleşmesidir. İç döllenme olayında
erkek birey çok sayıda, dişi birey az sayıda üreme hücresi oluşturur. Kuşlar, sürüngenler, suda yaşayan memeliler ile karada yaşayan memelilerde görülür.
Kuş, yılan, kertenkele ve timsah gibi hayvanlar yumurtayla ürer. Bu canlıların yavruları yumurta içerisinde
gelişerek dünyaya gelir. Çevremizde gördüğümüz pek çok hayvan ise yavrularını doğurarak ürer. Yavrular anne karnında gelişimlerini tamamladıktan sonra dünyaya gelir. Koyun, kaplan, aslan, at, kedi ve köpek gibi hayvanlar yavrularını doğurarak ürer.
Bir canlının kendi başına yeni bir birey meydana getirmesi olayı eşeysiz üreme olarak adlandırılır. Bölünme, tomurcuklanma, rejenerasyon ve vejetatif üreme gibi çeşitleri vardır.
Bölünme: Genelde bakteri, mavi-yeşil algler, amip ve Euglena’da (öglena) görülen üreme çeşididir. Bu canlılar bölünerek iki yeni yavru oluştururlar.
Tomurcuklanma: Üreme gerçekleşirken birey hücre çekirdeğini eşler. Eşlenen çekirdeğin bir parçası ana hücrede kalırken diğeri hücre zarında oluşan çıkıntı şeklindeki yapıya geçer. Tomurcuk denilen bu yapı gelişerek yeni bireyi meydana getirir. Oluşan yavru bazen ana bireye yapışık olarak kalır ya da ayrılarak bağımsız olarak yaşayabilir. Yandaki şekilde Hydra’da (Hidra) tomurcuklanarak üreme gösterilmiştir.
Rejenerasyon: Canlıdan kopan parçanın kendini tamamlayarak yeni bir birey meydana getirmesidir. Deniz
yıldızında, toprak solucanında, planaryada vücutlarından kopan bir parça yandaki şekilde gösterildiği gibi kendini tamamlayarak yeni bir birey oluşturur.
İnsanlar gibi doğadaki tüm hayvanlar da dünyaya gelir, büyür ve gelişirler. Büyüme ve gelişme tüm canlılarda ortak olan bir özelliktir. Dünyaya gelen yeni bir fil yavrusu zamanla büyüyerek anne ve babası gibi yetişkin bir fil haline gelir.
Yavru kuşlar belli bir zamana kadar anneleri tarafından korunur ve beslenirler. Fakat belli bir zamandan sonra yavru kuşlar hayatlarını yalnız devam ettirirler. Gelişim dönemlerinde yavrular büyüyerek yetişkin bireyler haline gelir. Yeni doğmuş bir kedi yavrusunu gördüğümüzde onun büyüdüğünde nasıl görüneceğini rahatlıkla tahmin ederiz. Anne kedi yavrularını kendi sütüyle besleyerek onları korur ve büyüyene kadar bakar. Kedi gibi tüm memeliler yavrularını süt ile besler.
Son Yorumlar