Bitki ve hayvanlardaki üreme çeşitlerini karşılaştıralım ve bir poster hazırlayalım

Bu ünitede öğrendiklerimizi düşünerek bitki ve hayvanlardaki üreme çeşitlerini karşılaştıralım ve bir poster hazırlayalım. Hazırladığımız posterimizi arkadaşlarımıza sunalım.

Bitki ve hayvanlarda üreme çeşitleri

Eşeyli Üreme

Eşeyli üremenin gerçekleşmesi için yumurtanın çekirdeği ile spermin çekirdeğinin birleşmesi gerekir. Bu birleşme olayına döllenme denir.

Sperm ve yumurta bazı hayvanlarda anne vücudunda birleşirken bazıları dış ortamda birleşir. Suda yaşayan canlılarda ve kurbağalarda yumurta ve sperm anne vücudu dışında birleşerek döllenme gerçekleştirir. Bu olaya dış döllenme denir. Karada yaşayan canlılarda ise döllenme anne vücudu içinde olur. Bu döllenmeye iç döllenme denir. Kedi, at, yılan, kuş gibi karada yaşayan canlılar iç döllenme yapar.

Bitkilerde de sperm ve yumurta var mıdır? Bitkilerin nasıl ürediğini anlamak için bir etkinlikle bitkinin kısımlarını inceleyiniz.

Bitkilerin üreme organları, çiçek kısmındadır. Çiçek, aşağıdaki resimlerde görüldüğü gibi çiçek sapı, çiçek tablası, çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organdan oluşur.

Erkek organ:

Başçık: Çiçek tozlarının (polenlerin) bulunduğu kısımdır. Polenler, erkek üreme hüclerini içerir.

Sapçık: Başçığı taşır.

Dişi organ:

Tepecik: Polenlerin dişi üreme organına yerleştiği ilk kısımdır. Yapışkan bir yapıdadır.

Dişicik Borusu: Polenlerin tepecikten yumurtalığa taşındığı borudur.

Yumurtalık: İçinde bir veya birkaç tane tohum taslağı bulunur. Tohum taslağının içinde dişi üreme hücresi (yumurta) yer alır.

Bitkideki erkek üreme hücresine polen denir. Bitkiler, hem erkek hem de dişi üreme hücresini üzerinde taşır. Bitkilerin üreyebilmesi için polenlerin yumurtaya ulaşması gerekir.

Çiçekte bulunan erkek organda polenlerin, dişi organda ise yumurtaların üretildiğini öğrendiniz. Bitkilerde üreme, erkek organdaki polenlerin serbest kalması ile başlar. Polenler rüzgar, su ve hayvanlar aracılığı ile taşınarak dişi tepeciğe yapışır. Polenlerin dişi organın tepeciğine taşınmasına tozlaşma denir. Dişi organın tepeciği nemli olduğu için buraya ulaşan polenlerin zarı, su alarak şişer ve çatlar.

Polenden yumurtalığa doğru polen tüpü adı verilen bir borucuk oluşur. Polen içindeki üreme hücreleri (spermler), polen tüpünden geçerek yumurtalığa ulaşır.

Yumurtalıktaki yumurtanın çekirdeği ile sperm hücresinin çekirdeği kaynaşır. Bu olaya döllenme denir. Bu olay sonucunda zigot denilen döllenmiş yumurta oluşur. Kısa sürede zigot bitkinin küçük taslağı olan embriyoyu meydana getirir. Embriyonun etrafı sert bir kabukla çevrilir. Böylece tohum adı verilen yapı oluşur. Tohumun içinde bulunduğu yumurtalık etlenip sulanarak gelişir ve meyveyi oluşturur.

Polenler, değişik yollarla kendi bitkisinin ya da başka bitkilerin yumurtalığına ulaşır. Ulaştığı yumurtayla birleşince döllenme gerçekleşir. Böylece, bitki için büyüme ve gelişme evreleri başlamış olur.

Hayvanlarda da döllenme olayı, büyüme ve gelişme evrelerinin başlangıcıdır. Bitkinin bundan sonra geçirdiği evreleri ileriki bölümde inceleyeceksiniz.

Hayvanlar çoğunlukla çiçekli bitkilere benzer şekilde eşeyli üreme ile nesillerinin devamını sağlar. Dişi bireyin ürettiği yumurta ve erkek bireyin ürettiği spermler, üremede kullanılır. Hayvanlarda bitkilerden farklı olarak döllenme olayı, anne vücudu içinde ya da dışında olabilmektedir.

Kurbağa, balık ve suda yaşayan omurgasızların üremesi suda olur. Sperm ve yumurtalar suda korunmasızdır. Bu hayvanlar yavru olma ihtimalini artırmak için çok fazla üreme hücresi üretirler. Kuşlar, sürüngenler ve memelilerde yavru oluşumu anne karnında olur.

Eşeysiz Üreme

Mutfakta bulunan patateslerin de üzerinde bazen filizlerin oluştuğu görülür. Bu filizler, zamanla gelişerek yeni filizler oluşturabilir mi? Kuru soğanın da sıcak ve nemli bir ortamda patates gibi yeni filizler çıkardığı görülebilir. Bitkilerin dal, yaprak gibi kısımlarından yeni bitki meydana getirmesine vejetatif üreme denir. Bu üreme şekline gül, söğüt ve kavak örnek verilebilir. Bunlardan alınan dalların toprağa dikilmesi ile yeni gül, söğüt ve kavak bitkileri oluşur. Örneğin, başka bir bahçede gördüğünüz begonya çiçeğini siz de evde yetiştirmek istediniz mi? Bunun için yapmanız gereken sadece begonyanın yapraklarından bir iki tane alıp toprağa dikmektir. Uygun şartlarda, o dallardan yetişen bir begonya bitkiniz olacaktır.

Bazı canlıların vücutlarında bir çıkıntı oluşur. Bu çıkıntı büyüyerek ana canlıdan kopar ve yeni bir canlıyı meydana getirir. Hidra, bira mayası, sünger gibi bazı canlılarda görülen bu üreme şekline tomurcuklanma denir.

Bazı canlılar, bölünerek kendine benzer canlılar meydana getirir. Bu bölünme, canlının üremesidir. Amip, terliksi hayvan (paramesyum), bakteri gibi bazı tek hücreli canlılar bölünerek çoğalır.

Toprak solucanı denilen solucan türü kesildiğinde, her parçası yeni bir solucan meydana getirebilmektedir. Bir kertenkelenin kopan kuyruğu yeniden oluşabilir. Denizyıldızı kopan kolunu yeniden tamamlayabilir. Bu şekilde bazı canlıların vücut parçalarını tekrar oluşturabilmesine, yenilenme denir. Denizyıldızı, toprak solucanı kopan parçalarını tamamlarken aynı zamanda yeni bir canlı da meydana getirmiş olur. Bu olay canlının üremesi anlamına gelir.

İnsanlarda kemik iliğinden yeni kan hücrelerinin oluşması, kırılan kemiklerin kendini onarması, yaraların zamanla iyileşmesi de bir çeşit yenilenme değil midir?