Başkomutanlık ve Genel Kurmay Başkanlığı ve Hükumet ile İlişkisi Nasıldır? Anayasa, Kurtuluş Savaşından beri benimsenmiş olan geleneği sürdürmüş ve Başkomutanlık, TBMMeclisinin manevi varlığından ayrılmaz kuralını korumuştur. Yine Anayasaya göre, Başkomutanlık Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur(madde 117). Bu kurallar, 1924 ve 1961 Anayasalarında da aynen yer almıştır. Başkomutanlığı Meclisin manevi varlığından ayırmayan bir düzenlemede, bir yürütme görevi olan Başkomutanlığın temsilinin, Cumhurbaşkanına verilmesi doğaldır.
Başkomutanlık konusunda, Meclise ve Cumhurbaşkanına tanınmış olan yetkiler, aslında sembolik yetkilerdir. Silahlı kuvvetlerin komutanı, Genel Kurmay Başkanıdır. Savaşta Başkomutanlık görevi, Cumhurbaşkanı adına Genel Kurmay Başkanınca yürütülür. Görülüyor ki, silahlı kuvvetlerin komutanı olan Genel Kurmay Başkanı, hukuksal anlamda Başkomutan değildir; Başkomutanlık görevini fiilen yürüten bir komutandır.
Ulusal güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, Meclise karşı Bakanlar Kurulu; silahlı kuvvetlerin komutanı olan Genel Kurmay Başkanı da görevlerinden dolayı, Başbakana karşı sorumludur. 1924 Anayasası döneminde, Genel Kurmay Başkanlığının Bakanlar Kurulu ile ilişkisi, Milli Savunma Bakanlığı aracılığı ile yürütülürken, 1961 Anayasası ile durumda değişiklik yapılmış, bu ilişkide Milli Savunma Bakanlığının yerini Başbakan almıştır.
Genel Kurmay Başkanı, Bakanlar Kurulunun önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca atanır.
Olağanüstü durumlarda, sivil iktidar ve asker ilişkileri, sıkıyönetim rejimi ile düzenlenmiştir. Sıkıyönetim rejimi, askeri bir yönetim değildir. Sıkıyönetim rejiminde, askeri otorite, hükümet adına yetki ve sorumluluk kullanır. Sıkıyönetim uygulamasından dolayı Meclise karşı, Hükümet sorumludur. Sıkıyönetim ilanı, uzatılması, kaldırılması, askeri otoritenin dışında cereyan eder. Bunlar, Hükumetin ve Meclisin yetkisi içindedir.
Sıkıyönetim Komutanları, Anayasanın getirdiği düzene göre, Genel Kurmay Başkanlığına bağlı olarak görev yaparlar (madde 122/6). 1961 Anayasası döneminde yürürlükte olan Sıkıyönetim Kanununa göre, sıkıyönetim komutanları, görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumluydular. Uygulamada bu durum, eşgüdümün sağlanmasında ve hizmetin yürütülmesinde bazı güçlükler doğurmuştur. Milli Güvenlik Konseyi döneminde, Sıkıyönetim Kanunu değiştirilerek, sıkıyönetim komutanlarının, Genel Kurmay Başkanına karşı sorumlu oldukları belirtilmiştir. Anayasanın getirdiği düzenlemeye göre sıkıyönetim komutanları, Genel Kurmay Başkanına bağlı olarak görevlerini yürütecekler (madde 122/6); Bakanlar Kurulu ile olan ilişkileri, Genel Kurmay Başkanı ve Başbakan aracılığı ile sağlanacaktır.
Son Yorumlar