Hukuk Devletinin Gerekleri Nelerdir? Hukuk devleti ilkesinin gerekleri konusunda bir görüş birliği yoktur. Bu gereklerden bazıları, ülkelerin içinde bulunduğu duruma göre önem kazanmakta veya savsaklanabilmektedir. Hukuk devletinin gerekleri olarak kabul edilenler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Temel hakların güvenceye bağlanması. Hukuk devletinin ilk gereği, temel hakların güvence altına alınmasıdır. Bu amaçla temel haklar anayasada bulunmaktadır. Bu hakların sınırlanması ve düzenlenmesinde, anayasaların koyduğu ilkeler yönünde, sadece yasa ile yapılır ve idarecilerin takdirine bırakılmaz.
Yasaların anayasaya uygunluğu
Yasaların anayasaya aykırı olmayacaklarını belirtme yeterli olmamaktadır. Bu belirtmeyle beraber, kanunların anayasaya uygunluğunu sağlayacak bir denetim mekanizmasının da kurulması şarttır. 1961 anayasası ve 1982 Anayasasında, bu vazife Anayasa Mahkemesine bırakılmıştır. Anayasa Mahkemesinin buradaki görevi, bir önceki anayasa 1961 Anayasasına göre, hem başvuranlar açısından, hem de içerik açısından bazı kısıtlamalar getirilmiştir (m. 148, 152).
Kanunların genel olması
Kanunların genel olması, benzer olayların aynı çözümlere bağlanması demektir. 1961 Anayasası bunu dolaylı olarak, yasa önünde eşitlik ilkesi olarak belirtmiştir. 1982 Anayasası bununla da yetinmeyerek, «Devlet organları ve idare makamları bütün hareketlerinde, yasa önünde eşitlik kuralına uygun olarak hareket etmek»zorunda olduğu kuralını getirmiştir (m. 10/3).
Yönetimin hukuka bağlılığı
Hukuk devleti ilkesinin en önemli gereklerinden biri kuşkusuz, yasaları uygulayacak, devlet işlerini yerine getirecek olan idarenin, hukuk sistemine bağlı olmasının sağlanmasıdır.
Anayasa, 1961 Anayasası gibi, yönetimin hukuka uygunluğunu sağlamak için çeşitli düzenlemeler yapmıştır. Anayasa, yürütme yetki ve görevinin Anayasaya ve yasalara uygun olarak yerine getirileceğini (m. 8); Anayasa kurallarının, yalnız yasama ve yargı organlarını değil, yürütme ve idare makamlarını da bağlayacağım öngörmüştür (m. 11). Anayasa bundan başka, yönetimin hukuka uygunluğunun yargısal denetimi için özel düzenlemelere gitmiş, yönetimin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu belirtmiştir (m. 125).
Son Yorumlar