2. DOKUNARAK ELEKTRİKLENME NASIL OLUR?
Nötr cisimleri sürtme yoluyla elektrikleyebileceğinizi öğrendiniz. Elektriklediğiniz bu cisimleri birbirine dokundurmadan yaklaştırdığınızda aralarında itme veya çekme etkisi oluşabileceğini gözlemlediniz. Sürtme yoluyla elektriklenmiş yüklü bir cisim nötr ve iletken bir cisme dokundurulduğunda bu nötr cisim elektriklenir mi? Sonra bu iki cisim birbirine yaklaştırılınca nasıl etkilenirler? Bu soruların cevaplarını tahmin ediniz. Tahmininizi test edebileceğiniz bir deney tasarlayınız ve tasarladığınız deneyi uygulayarak sonucunu gözlemleyiniz. Sonra aşağıdaki etkinliği yapınız:
Elektrik yüklenmiş bir cisim iletken başka bir cisme dokunduğunda, nötr cisim etkilenir. Sonra bu iki cisim birbirlerine yaklaşınca iki cisim birbirlerini iter.
4. ETKİNLİK: Dokundur ve Gözlemle
Malzeme listesi: Üçayak, destek çubuğu (2 adet), ikili bağlama parçası, balon, cam çubuk,
ipekli kumaş, yünlü kumaş, naylon ip, alüminyum folyo
Amaç: Yüklü bir cisim başka bir cisme dokundurulduğunda o cismin nasıl etkilendiğini gözlemlemek
Etkinliğin yapılışı
• İkişerli gruplar oluşturunuz.
• Üçayak, destek çubuğu ve bağlama parçasını kullanarak fotoğraftaki gibi bir askı düzeneği oluşturunuz.
• Alüminyum folyodan leblebi büyüklüğünde iki top oluşturunuz.
• Toplardan birini iple askı düzeneğine bağlayınız.
• Yünlü kumaş ile balonu elektrikleyerek topa dokundurunuz ve topun hareketini gözlemleyiniz. Gözlem sonucunu defterinize yazınız.
• İlk topu çıkararak diğerini askı düzeneğine bağlayınız.
• İpekli kumaş ile cam çubuğu elektrikleyerek topa dokundurunuz ve topun hareketini gözlemleyiniz. Sonucu defterinize not ediniz.
Sorular
1. Elektriklediğiniz balonu ve cam çubuğu alüminyum folyodan yaptığınız toplara dokundurduğunuzda ne gözlemlediniz? Açıklayınız.
Dokundurduktan sonra balonu ve cam çubuğu alüminyum folyodan yapılan toplar itmiştir.
2. Yüklü balon ve cam çubuk dokundurulduğunda alüminyum topların elektriklendiğini söyleyebilir misiniz? Düşüncenizi ve nedenini açıklayınız.
Yüklü balon ve cam çubuk alüminyum toplara dokundurulduğunda toplar elektriklenmektedir.
3. Yüklü balon ve cam çubuk dokundurulduğunda alüminyum topların elektriklendiğini düşünüyorsanız hangi topun, hangi yükle yüklendiğini söyleyebilir misiniz?
Yaptığınız etkinlikte de gözlemlediğiniz gibi nötr bir cisim, elektriklenmiş bir cisimle temas ettiğinde cisimler arasında yük alış verişi olur ve nötr cisim elektriklenir. Cisimlerin bu şekilde elektriklenmesi dokunma ile elektriklenme olarak adlandırılır. Dokundurma ile elektriklenmede cisimler arasında (-) yük alış-verişi gerçekleşir. Ancak cisimlerin birinden diğerine ne kadar yük geçeceği cisimlerin boyutlarına göre değişir. Yaptığınız etkinlikte elektriklendirdiğiniz balona dokundurduğunuz alüminyum top, balonun elektrik yüküyle; cam çubuğa dokundurduğunuz alüminyum top ise cam çubuğun elektrik yüküyle yüklenir. Bu nedenle dokundurmadan sonra alüminyum toplarla balon ve cam çubuk birbirini itmiştir. Dokundurularak elektriklenen cisimler aynı yükle yüklendiği için birbirlerini iter.
Yaptığınız etkinlikte balon ya da cam çubuğu topa dokundurduktan sonra topu kâğıt parçalarına yaklaştırsaydınız ne gözlemlerdiniz? Neden? Tartışınız.
Balon yada cam çubuğun Alüminyum folyo toplara dokundurulduktan sonra toplar kağıt parçalarına yaklaştırılsa, kağıt parçalarını kendilerine doğru çekere.
Son Yorumlar