Marmara Bölgesi Yüzey Şekilleri ve İklim Özellikleri

Marmara bölgesi, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden Marmara denizine komşu olanı.

67 300 km²’lik bir alana yayılan ve Türkiye’nin toplam yüzölçümünün % 8,5’ini kaplayan Marmara bölgesi batıda Bulgaristan ve Yunanistan ile Avrupa topraklarına komşudur. Bul­garistan ile olan sınırı Rezve deresi ağzından başlayıp Kapıkule yakınla­rında sona erer (bu sınır 1913 Balkan savaşından sonra çizilmiş, 1923 Lo­zan Barış Anlaşması’yla kesin biçi­mini almıştır). Yunanistan ile olan sı­nır, Meriç ırmağının orta çizgisini iz­ler (bu sınır 1923 Lozan Barış Anlaş­ması’yla çizilmiştir). Marmara bölgesi Anadolu toprakla­rında da üç bölgeyle komşudur: Ka­radeniz bölgesi; İç Anadolu bölgesi; Ege bölgesi. Karadeniz bölgesiyle olan sınırı, kuzeyde Sakarya ırmağı ağzının biraz doğusunda başlar; Adapazarı-Hendek ovasının doğu­sundaki eşiğin kenarını boylar ve Bozüyük’ün doğusunda sona erer. Bu­rada îç Anadolu bölgesiyle olan sını­rı başlar: ama bu bölgeyle komşulu­ğu çok azdır. Sınır çizgisi kuzeybatı­ya dönerek bölge Ege bölgesiyle komşu olur; bu sınır da geniş girinti ve çıkıntılar oluşturarak Baba bur­nunda sona erer.

Bütün bu sınırlar içinde Marmara bölgesi 4 bölüme ayrılır: Istranca bö­lümü; Ergene bölümü; Çatalca-Kocaeli bölümü; Güney Marmara bölümü. Her bölüm de kendi içinde daha kü­çük yörelere ayrılır.

Yüzey Şekilleri

Marmara bölgesi fazla yüksek değil­dir, dağlar ulaşımda önemli bir engel yaratmaz; çanak şekilli çukur alanlar ve düzlükler fazla yer tutar. Bölgenin doğu kesimlerinde yüzey şekilleri doğu-batı doğrultusundadır.Yüksek alanlar aynı doğrultudaki çukur alanlarla birbirinden ayrılmışlardır. Kuzeyde Kocaeli yarımadasının te­pelikleri, Samanlı dağlarından İzmit körfezi, Sapanca gölü ve Adapazarı ovasıyla ayrılır. Samanlı dağlarının güneyinde ikinci bir çukurlaşma ala­nı yer alır. Gemlik körfezi, İznik gölü, Pamukova’nın yer aldığı bu çukur­laşma alanı, Mudanya dağları ile da­ha güneydeki İnegöl, Yenişehir, Bur­sa ovalarıyla, Manyas ve Ulubat göl­lerinin yer aldığı çukur alandan ayrı­lır. Güneydoğusunda bölgenin en yüksek dağı olan Uludağ yükselir (2 543 m).

Marmara bölgesinin güneybatısında Kazdağı’nın dışında önemli yüksek­lik yoktur. Trakya, ortasından Ergene suyunun geçtiği çukur bir alandır; çevresiyle kuzeydoğuda Istranca dağları, güneyde Tekir dağı ve Koru dağı ile kuşatılan bir çanak biçimin­dedir.

İklim

Marmara bölgesi yalnız adını aldığı Marmara denizine değil ayrıca Kara­deniz’in güneybatı kesimine ve Ege denizinin kuzeydoğu kesimine de komşudur. Bu üç deniz birbirine İs­tanbul ve Çanakkale boğazları yoluy­la bağlanır ve Akdeniz’e açılır. Karadeniz kıyılarında kıyı çizgisi ol­dukça yalındır. Ağva ve Riva gibi de­relerin ağzında küçük haliç biçimleri görülür. Marmara denizinin Trakya kıyıları önünde de kıyı çizgisi olduk­ça yalındır. Elverişli yerlerde, deniz­den bir kordonla ayrılmış Büyükçekmece, Küçükçekmece gibi göller yer alır. Tekirdağ-Mürefte arasındaysa sarp kıyı biçimlerine raslanır. Marmara denizinin Anadolu kıyıları, daha büyük girinti ve çıkıntılar yapar. İzmit, Gemlik, Bandırma ve Er­dek körfezleri bu kesimde yer alır; kı­yı önünde İstanbul adaları bulunur. Güneyde Kapıdağ yarımadası Mar­mara denizine doğru büyük bir girin­ti oluşturur; bu yarımadanın önlerin­deyse Marmara takımadaları bulu­nur. Marmara bölgesinde, güneyden ku­zeye doğru özellikleri yavaş yavaş de­ğişen Akdeniz iklimi ile iç kesimlere doğru karasal iklim özellikleri görü­lür. Bölge, yüksek dağ sıraları olma­dığı için, büyük bölümü Balkan­lardan ve İç Anadolu’dan gelen şid­detli kıtasal etkilere açıktır. Bu ne­denle, bazı kışlarda şiddetli soğuk baskınları, bazı yazlardaysa ağır sı­cak dalgaları görülür.

Sıcak koşullan bakımından en soğuk ay genellikle ocaktır. En soğuk ayın ortalama sıcaklık derecesi kıyıda 5 °C-6 °C’tır (Şile’de 5,4 ^DC; Yalova’da 6,1 °C) ama İç Anadolu bölgesine yaklaştıkça ve Trakya’nın içlerinde çok daha düşüktür (Bilecik’te 2,5 °C; Edirne’de 1,9 °C).

En sıcak ay iç kesimlerde temmuz, kı­yıda çoğunlukla ağustos ayıdır. Bu ayın ortalama sıcaklıklarıysa 22,5 °C ile 25 °C arasında değişir (Şile’de 22,7 °C; Yalova’da 22,9 ^ÜC; Tekirdağ da 23,5 °C; Bursa’da 24,2 °C). Günümüze kadar kaydedilen en dü­şük sıcaklık Bursa’da (-25,7 °C), en yüksek sıcaklıksa Balıkesir’de (43,7 °C) görülmüştür. Yıllık ortalama sı­caklıklarsa 12 °C-15 °C arasında de­ğişmektedir (Edirne’de 13,5 °C; Bur­sa’da 14,4 °C; Çanakkale’de 14,9 °C). Yıl içinde sıcaklık derecesinin 0 °C’m altına indiği donlu günler sayısı kıyı­larda az, iç kesimlerda fazladır (Yalo­va’da 19 gün; Florya’da 21 gün; Balı­kesir’de 36 gün; Edirne’de 58 gün). Yıllık yağış tutarı genellikle yarım metrenin üstünde, 1 m’nin altındadır (Edirne’de 599 mm; Balıkesir’de 609 mm; Çanakkale’de 629 mm; Bursa’da 713 mm; Kırklareli’nde 576 mm). Ya­ğış rejimi bakımından genelde en ya­ğışlı mevsim kış, en az yağışlı mev­simse yazdır. Ama yaz kuraklıkları Akdeniz rejimindeki kadar şiddetli değildir. Yağış rejiminde bir yandan Karadeniz ikliminin, öbür yandan da kara ikliminin etkileri görülür. Yağış­lı günler sayısı genellikle 100 güne yaklaşır ve yer yer 100 günü de geçer (Çanakkale’de 88 gün; Kırklareli’nde 79 gün; Tekirdağ’da 92 gün; Edir­ne’de 110 gün; İzmit’te 136 gün). Kı­yı kesiminde karlı günlerin sayısı içkesimlere göre azdır (Şile’de 5 gün;bYalova’da 3 gün; Bilecik’te 19 gün). Kıyılarda yağan kar yerde fazla kal­maz ve erir; iç kesimlerdeyse yağan kar güç erir ve yerde uzun süre kalır. Kar örtüsünün kalınlığı güneyden kuzeye ve kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe artar. Marmara bölgesinde rüzgâr en çok kuzey yönünden eser. Kuzey yönlü rüzgârlar arasında poy­raz (kuzeydoğu) rüzgârları ağır ba­sar. İkinci derecede yer alan güney rüzgârları arasında lodos (güneybatı) egemen durumdadır. Kuzey rüzgâr­ları kışın soğuk hava baskınlarına neden olur; ama yazın sıcak havayı ferahlatıcı bir etki yapar. Lodos rüz­gârıysa, estiği her mevsimde sıcaklık derecesinin yükselmesine yol açar.

Hadi Paylaş!