Marmara Denizi, Tamamı Türkiye toprakları içinde kalan iç deniz.
Kara içinde doğu-batı doğrultusunda uzanan Marmara denizi kıtalararası büyük bir deniz olan Akdeniz’in koludur. Yüzölçümü 11 352 km2‘dir. Asya ve Avrupa kıtasını birbirine bağlayan iki önemli denizyolu ile öbür denizlere bağlanır. Kuzeyde îstanbul boğazı ile Karadeniz’le bağlantı sağlar, güneybatısında Çanakkale boğazıyla Ege denizi ve Akdeniz’e açılır. Doğu-batı doğrultusunda Gelibolu’nun kuzeyinde Çankaya burnu ile İzmit arasında uzunluğu 278 km’dir. Kuzey- güney doğrultusunda genişliği batıdan doğuya doğru artar. En fazla genişlik Silivri ile karşı kıyı arasında 76 km’dir. Marmara denizinin kıyı uzunluğu, Trakya (264 km) ve Anadolu kıyıları (663 km) toplamı 927 km’dir. Marmara denizi doğuya doğru dar ve uzun iki körfez oluşturur: Kuzeydeki İzmit körfezi ve ondan Armutlu yarımadasıyla ayrdan Gemlik körfezi. Marmara denizinin güneyinde iki önemli körfez daha vardır: Erdek körfezi ve Bandırma körfezi. Bunlar birbirlerinden Kapıdağ yarımadasıyla ayrılırlar. Kuzeyde kıyılar az girintili çıkıntılıdır; önemli yarımada ve körfezler yoktur.
jeolojik oluşumu çok eski devirlere inen ve uzun bir oluşum evresi geçiren Marmara denizi son biçimini Dördüncü Zaman’da almıştır. Çevresinde orta yükseklikte dağlar ve yaylalar yer alır. En büyük yükseltiler, Tekirdağ’ın güneybatısındaki Ganos dağı, İzmit ve Gemlik körfezleri arasında Samanlı dağlan, güneydoğuda Uludağ’dır. Dağlık alanlar arasında alüvyonlu ovalar vardır (Yenişehir, İnegöl, Mustafakemalpaşa gibi). Çukurluklaraysa göller yerleşmiştir (İznik, Sapanca, Manyas, Ulubat gölleri). Büyükçekmece ve Küçükçekmece gölleri eski birer koyun önlerinin birikim sonucu tıkanmasıyla oluşmuşlardır. Marmara denizi adalar bakımından zengindir. Çeşitli büyüklükte olan bu adalarm sayısı 23’tür. Toplam kıyı uzunlukları 252 km’dir. Bunlardan 10 tanesinin yüzölçümü 1 km2‘den fazladır. Marmara denizindeki adalar iki büyük öbek oluşturur. İstanbul açıklarında kıyıya çok yakın olan adalar topluluğu, İstanbul adaları, Prens adaları, Kızü adalar. Keşiş adaları gibi adlar alırlar ve “Adalar” adı altında İstanbul ilinin bir ilçesini oluştururlar. Bunlar büyüklük sırasıyla Büyükada (5,36 km2), Heybeliada (2,46 km2), Burgaz adası (1,45 km2), Kınalıada (1,32 km2), Sedef adası (0,34 km2), Yassıada (0,12 km2), Tavşan adası (0,11 km2), Sivriada (0,10 km2), Kaşık adası ya da Pide adasıdır (0,06 km2). Marmara denizinin ikinci adalar topluluğu, Balıkesir ilinin Erdek ilçesine bağlı olan Marmara adalarıdır. Bu adalarm en büyüğü olan Marmara adası (117,18 km2), Türkiye denizlerinin Gökçeada’dan sonra ikinci büyük adasıdır. Öbürleri büyüklük sırasıyla Paşalimam adası (21,37 km2), Avşa adası (20,62 km2), Ekinlik adası (2,47 km2), Koyun adası (1,71 km2), Mamalıada’dır (0,19 km2). Marmara denizinin bir başka adası da İmralı adasıdır (9,98 km2).
Marmara denizinde 200 m’ye kadar olan derinlikler geniş alan kaplar. Bütün deniz alanının hemen hemen yarısını kaplayan bu az derin alanlara karşın derin çukurlar da vardır. Doğu-batı doğrultusunda uzanan derin alan, birbirinden eşiklerle ayrılmış derinlikleri 1 000 m’yi geçen çukurluklar biçimindedir. En derin çukur Marmara Ereğlisi açıklarında 1 258 m’dir. Öbür iki önemli çukur İstanbul adaları güneyinde 1 238 m ve batıda 1112 m’dir. Doğu-batı doğrultusundaki bu çukur alan Türkiye’nin en önemli deprem hattı üstündedir. Ege denizi kuzeyinde Saros körfezinde de devam eden bir çukur alanı içine alır. Marmara denizinin yüzey sularının sıcaklığı yazın 23-25°C, kışın 7-9°C arasındadır. Öbür derin denizlerde olduğu gibi belli bir derinlikten sonra sıcaklık sabit kalır. 220-350 m derinlikten sonra sıcaklık değişmez: 14,2°C’tır. Marmara denizinin tuzluluğu Karadeniz’den yüksek, Ege denizinden azdır. Yüzey sularında tuzluluk derinlere göre daha azdır.Yüzey sularında %o 22 olan az tuzlu suların kalınlığı 15 m kadardır. Yüzeydeki tuzluluk yer yer değişiklik gösterir (İstanbul boğazı ağzında %o 23; Silivri açığında %o 21; Marmara adası açığında %o 29). Derinlerde tuzluluk hızla artar: 30 m’de %o 37, 150m’de %o 38,5’ibulur.Dipteki bu çok tuzlu sular dip akıntısıyla gelen Akdeniz’in çok tuzlu sularıdır. Karadeniz ve Ege denizi arasmda bulunan Marmara denizi, bu denizler arasındaki düzey ve yoğunluk farkları nedeniyle önemli akıntılar arasmda kalır. Karadeniz’in, Ege denizi arasındaki düzey farkı yüzünden Boğazlar’dan ve Marmara’dan geçerek sularım Akdeniz’e doğru taşıyan bir yüzey akıntısı vardır. İstanbul boğazından geçen akmtı, Marmara denizine yayılır ve Çanakkale boğazına doğru yönelir. Ayrıca yüzey akıntısının altında Akdeniz’in çok tuzlu sularını getiren bir dip akmtısı bulunur.
Son Yorumlar