Hangi Maddeler Elektrik Enerjisini İletir?

Yol boyunca görebileceğiniz elektrik direkleri ne işe yaramaktadır?

Yollarda, caddelerde, sokaklarda gördüğümüz elektrik direkleri, elektrik enerjisinin taşınmasını sağlamaktadır. Direkleri birbirlerine bağlayan iletken teller vasıtası ile elektrik üretim noktasından evlerimize kadar gelmektedir.

Yaşamınızı yönlendiren elektrik evlerinize kadar nasıl ulaşabiliyor?

Hayatımızın içinde çok önemli yeri olan, yaşantımıza kolaylıklar sağlayan elektrik evimize elektrik direkleri ve iletken eletrik telleri vasıtası ile ulaşmaktadır.

Acaba elektriği evlere kadar getiren elektrik tellerinin, kabloların, anahtarların vb. belli bir özelliği var mıdır?

Evlerinizde kullandığınız birçok aletin çalışmasını elektrik enerjisi sağlar. Elektrik enerjisi evlere, okullara veya iş yerlerine bazı maddeler aracılığıyla ulaşır. Elektrik enerjisini bir yerden başka bir yere ileten maddelere iletken madde, iletmeyen maddelere ise yalıtkan madde denilmektedir. Bu kabloların özelliği iletken olmalarıdır.

Maddelerin elektriği iletip iletmediğini nasıl anlarsınız? Tahmininiz nedir?

İletken ve yalıtkan maddeleri öğrenir, anlayabiliriz. Yada deney yaparak kontrol kalemindeki ampul yanıyorsa o madde iletkendir. Yanmıyorsa iletken değildir.

Ampulün ışık verip vermemesi maddelerin hangi özellikleriyle ilgili olabilir?

Deneyde ampulün ışık vermemesi aradaki maddelerin yalıtkan olması ile ilgilidir. Yalıtkan maddeler elektrik enerjisini geçirmez, ampule elektrik ulaşamadığı için ampul ışık vermez.

Ampulün ışık vermesini sağlayan maddeleri nasıl adlandırabilirsiniz?

Ampulün ışık vermesini sağlayan maddeler iletken maddelerdir. Elektrik enerjisini geçiren maddelere iletken madde denilmektedir. Örneğin ataş elektrik enerjisini iletir, ampul ışık verir. Ataş metal değilde plastik olsaydı ampul ışık vermeyecekti.

Ampulün ışık vermesini sağlamayan maddeleri nasıl adlandırabilirsiniz?

Ampulün ışık vermesini sağlamayan maddelere elektrik enerjisini geçirmediği için yalıtkan maddeler denir. Bu maddelere plastik örmek gösterilebilir.

O hâlde ampulün ışık vermesini sağlayan maddelerin elektrik enerjisini iletebildiklerini söyleyebilir misiniz?

Evet elektik enerjisini iletirler.

Etkinlikte kullandığınız ataş ampulün ışık vermesini sağlamıştır. O hâlde ataş iletken bir maddedir. Ataşı oluşturan madde demirdir ve demir bir metaldir. Metaller, elektriği çok iyi ilettiklerinden dolayı birçok elektrikli ev aletlerinin yapımında kullanılır. Metaller, katı iletkenlere bir örnektir. Benzer şekilde bakır, krom ve nikel gibi maddeler de birer metaldir ve elektriği iyi iletir. Eğer bakır, krom ve nikel gibi maddeleri de etkinliğinizde kullansaydınız ampulün ışık verdiğini gözlemleyebilirdiniz.

Etkinlikte kullandığınız plastik silgi, ampulün yanmasını sağlayamadı. Bu durumda plastik, elektriği iletmeyen yani yalıtkan olan bir maddedir. Plastik, katı yalıtkanlara bir örnektir. Plastikten yapılmış cetvel ve kalemtıraş gibi maddeleri de etkinliğinizde kullansaydınız ampulün ışık vermediğini gözlemleyebilecektiniz.

Seramik, tahta gibi maddeler de birer katı yalıtkandır. Sıvıların bazıları elektrik akımını iletebilirken bazıları iletmez. Etkinliğinizde kullandığınız tuzlu su ve şekerli su bir çözeltidir. Çözeltiler, farklı cins atom veya moleküllerden oluşan ve fiziksel yöntemlerle ayrıştırılabilen maddelerdir. Farklı maddeleri içinde barındırıyor olsa da tek bir madde gibi görünür. Çözeltilerin bazıları sıvı iletkenlere,
bazıları da sıvı yalıtkanlara örnektir.

Örneğin, tuzlu su ve limonlu su bir sıvı iletkendir. Şekerli su ise bir sıvı yalıtkandır. Katı ve sıvı maddeler gibi gazların da bazıları iletken, bazıları ise yalıtkandır. Peki, sizce hava iletken mi yoksa yalıtkan mıdır? Eğer hava iletken olsaydı yaşantınızda neler değişirdi?

Çevrenizdeki maddelere dikkatlice bakınız. Günlük hayatta kullandığınız hangi maddeler elektriksel iletkenlik ve yalıtkanlık özelliklerinden yararlanılarak yapılmıştır? Bu maddeler olmasaydı yaşantınızda nelerin değişebileceğini düşünüyorsunuz?

Televizyon izlerken, bilgisayar kullanırken, çamaşır yıkarken, ütü yaparken, fotokopi çekerken, fabrikadaki makineleri çalıştırırken kısacası
yaşamımızın büyük bir bölümünde elektrik enerjisi kullanılmaktadır. Elektrikli aletler, hayatımızı kolaylaştırmakta ve çoğu zaman daha zevkli
kılmaktadır. Bunları çalıştırabilmek için elektriğin iletken maddeler aracılığıyla evlerimize kadar ulaşması gerekmektedir. Elektrik sadece evlerde değil; okullarda, sokaklarda, sanayide kısacası her yerde kullanılmaktadır. O hâlde eğer iletken maddeler olmasaydı elektrik, hiçbir yere ulaşamazdı. Elektrikli aletlerin kablolarının ve prizlerinin plastik olduğuna dikkat etmişsinizdir. Kabloların plastikle kaplanmış olması ve prizlerin yalıtkan bir maddeden oluşması, bizi önemli tehlikelerden korumaktadır. İnsan vücudu iyi bir iletkendir. Eğer elektrikli bir alet prize takılı iken çıplak olan tele dokunursak bizi elektrik çarpabilir. Bu nedenle de kabloların içindeki iletken tellerin plastikle kaplanmış olması, elektriğin insan vücuduna geçmesini önlemektedir.