Borçlanma oranı giderek artan, ama bu arada katışıklı ulusal geliri 25 yılda on katından fazlaya yükselmiş bulunan İsrail’in iktisadı, dünya Yahudilerinden gelen yardıma karşın çok cılızdır. Bu durumun nedenlerini, yakın dönemde aşağı yukarı sürekli savaş durumunda (bütçenin % 40’tan fazlası askeri harcamalara ayrılır) bulunulmasında olduğu kadar, İsrail toplumunun kendi özelliklerinde de aramak gerekir. Kuşkusuz, nüfusun hızla artması (nüfus 20 yılda üç katına çıkmıştır) ve genç olması (halkın % 32’si 15 yaşın altındadır) büyüme ve gelişme öğeleri olmuş, hükümet yeni topraklar aramaya, sanayiyle ilgili işyerleri yaratmaya yönelmiş, bu arada ardı arkası kesilmeyen göçmenleri yerleştirebilmek için önemli harcamalar gerekmiştir. Ama bütünüyle ele alınırsa, nüfus gene de çok kalabalık sayılmaz; bu nedenle iç pazar geniş değildir. Üstelik İsrail kullandığı enerjinin aşağı yukarı tümünü, hammaddelerinin ve donanımının çoğunu dışalım yoluyla sağlamak zorundadır.
Tarım
Üretimin yılda % 10 dolaylarında artması sayesinde tarım, ülkenin temel gereksinimlerini karşılayacak duruma gelmek üzeredir. Bu, özellikle İsrail’in önemli bir konu olan su sorununun çözümlenmesi yolunda harcadığı çabaların sonucunda sağlanmıştır. İyi sulanan Celile için pek büyük çaplı düzenlemeler gerekmemiştir; ama kıyı ovalan, özellikle de Necef için durum farklı olmuştur. Yağmur sularının depolanması, yeraltı su örtülerinden suyun pompalanarak elde edilmesi, artezyen kuyularının açılması, kanalizasyon sularının arıtılması gibi yöntemlerin bir arada kullanılmasıyla iyi sonuçlar elde edilmiştir. Ama derivasyon kanalları daha da parlak sonuç vermiştir. Su kaynaklarının kullanılmasına karşın, sulanabilir toprakların yarısı hâlâ sulanmayı beklemektedir: Bu nedenle deniz suyunu tuzundan arındırmak için yeni araştırmalar yapılmaktadır. Ülkede daha çok turunçgil yetiştirilen kesimlerde özel araziler de vardır, ama tarım alanında çalışan nüfusun çoğunluğu, işbirliğine dayanan ya da kolektivist işletmelerde yaşar: Ulusal Yahudi Fonu’nun ya da Yahudi Devleti’nin topraklarını kira ile işleyen çiftçiler topluca yaşarlar; kimileri moşavlarda (dairesel planlı kooperatif köyler; çiftlikler, merkezdeki yapıların çevresinde bir halka oluşturur), kimileri mülkiyetin ve işletmenin ortak olduğu kibbutzlarda oturur.
Buğday, arpa gibi tahıllar ülkenin her yanında yetiştirilir. Necef te arpa çoğunluktadır. Yer yer mısır ve pirinç (Hule) ekimine de başlanmıştır; değerli ürünler kıyı ovalarında yetiştirilmektedir; ama dağlarda bağlara, Celile ve Necef te zeytinliklere, Araba vadisinde de turunçgillere rastlanır. Sulama sayesinde meyve ağaçlarından bol miktarda armut, şeftali, erik, kayısı ürünü alınır; muz ve avokado yetiştirme çabalarından başarılı sonuçlar elde edilmiştir (bu meyveler günümüzde Şeria kıyılarında yetiştirilmektedir). Pamuk, şekerpancarı gibi ürünlerde de gelişme olmuştur; ülke artık gereksiniminin bir bölümünü karşılayabilmektedir. Bu arada sığır ve kümes hayvanları yetiştiriciliği öylesine hızla gelişmiştir ki, üretimi planlama gereği doğmuştur.
Sanayi
Sanayinin gelişmesini engelleyen iki etmen vardır: Maden kaynaklarının bulunmaması (yalnızca Lût gölünde kaya tuzu, Necefte fosfat, birkaç potas yatağı, henüz işletilmeyen birkaç bakır madeni vardır) ve enerji kaynaklarının eksikliği. Başlıca elektrik kaynakları Hayfa, T el Aviv, Kudüs’teki termik santrallardır. İsrail bazı uzmanlaşmış ve yüksek nitelikli sanayiler üstünde durmaktadır; sanayi ürünleri günümüzde dış satımın % 83’ünü oluşturur; dış satımın beşte ikisini yontulmuş elmas sağlar ama, hammaddesi dışardan gelmektedir. Elektrikli ve elektronik aygıt yapımı hızla gelişmektedir. İsrail’in tek gerçek ağır sanayisi kimya sanayisidir (eczacılık ürünleri, araba lastiği, gübre). En çok gelişmiş öbür sanayiler besin (meyve suyu), dokuma (pamuklu, yün), otomobil montajı ve ticari araçların montajı ile uçak sanayisidir. Uzun Süre Tel Aviv ve Hayfa’ da toplanmış bulunan sanayiler günümüzde kuzeye ve güneye doğru yayılma eğilimindedir. Ayrıca kutsal yerlerin varlığı turizmin gelişmesini sağlayan önemli bir etmendir.
Son Yorumlar