İç Anadolu Bölgesi Ekonomisi ve Sanayi Özellikleri

İç Anadolu bölgesinin gelir kaynak­ları arasında, tarım ve hayvancılık başta gelir. Ankara gibi bazı büyük kentler tarım dışındaki etkinliklere geniş yer ayırmaktaysa da, nüfusun büyük çoğunluğu geçimini tarımdan sağlar. Buğday bütün illerde tarımın başta gelen öğesidir. İç Anadolu’daki geleneksel ürün buğday, önceleri ye­rel gereksinimleri karşılamak için ekiliyordu. Daha sonra ulaşım ola­naklarının gelişmesiyle öbür bölge­lere de buğday satma olanağı doğdu. Böylece buğday, makine kullanılarak daha çok alanda ekilmeye ve üretil­meye başlandı. İç Anadolu bölgesin­de buğday ekiminin hava koşulları­nın etkisi altında olduğunu da belirt­mek gerekir. Kış aylarında ılık günle­rin ardından donların gelmesi, güz ekimlerine zarar verir; ilkbahar yağ­murlarının erken kesilmesi de verimi düşürür: İlkbahar yağmurlarının za­manında yağması buğday ekiminde çok önemlidir. Buğday üretimi bakı­mından Konya ili baştadır; ikinciliği Ankara ili alır. Buğdayı, kapladığı alan bakımından arpa izler. Türki­ye’de en fazla arpa Konya’da yetişir; onu Ankara izler. Buğday ve arpadan sonra en çok çavdar ekilir. Çavdar ekiminde Kayseri ili başta gelir; ikin­ciliği Konya ili alır. Yulaf ekimi yay­gın olmakla birlikte, fazla bir topla­ma varmaz; en fazla Konya’da yetişir; öbür illere az bir pay düşer. Baklagil­lerden en çok nohut ve daha az olarak da mercimek ekilir. Ayrıca hayvan yemi olarak kullanılan fiğ ve burçak ekimi de vardır. Yumrulu bitkiler ara­sında patates ekimi yaygındır ve böl­ge Türkiye patates ürününün üçte bi­rini sağlar. Cumhuriyet’ten önce sa­nayi bitkileri ekimi çok geri kalmış­ken ve yalnızca keten, kenevir, haş­haş ekilirken Cumhuriyet dönemin­de yeni kurulan şeker fabrikaları için şekerpancarı ekimine başlanmış (Uşak ve Eskişehir şeker fabrikaları), 1950’den sonra da yeni açılan fabri­kalar için bütün bölgede şekerpanca­rı ekimine girişilmiştir.

Bölgenin güneydoğusu bağcılık ve meyvecilik bakımından gelişmiş du­rumdadır. Bağlar Nevşehir, Kayseri ve Niğde’de geniş yer kaplar. Bağlar­dan elde edilen üzümün bir bölümü taze olarak yenir, bir bölümü de ku­rutulup şarapçılıkta ve pekmez yapı­mında kullanılır.

İç Anadolu’nun kenar kesimlerinde meyve ağaçları yaygındır; meyveler arasında başta gelen elma, en fazla Niğde ilinde dikilidir. Niğde’yi Konya-Kayseri, Nevşehir ve Ankara izler. Bölgenin hayvan varlığı arasında ko­yun başta gelir; koyun sayısı uzun yıllar boyunca sürekli artma göster­miştir. İç Anadolu bölgesinde en faz­la, geniş kuyruklu ak karaman soyu bulunur. Batı; kesimde dağlıç, doğu­da az olarak kızıl karaman vardır. Ka­raman koyunu, iri gövdesi, kuyru­ğunda biriktirdiği yağı ve kalın pos­tuyla bölgenin doğa koşullarına ken­dini uydurmuştur. Ancak kasaplık et olarak kalitesi orta, süt verimi düşük, yünüyse ince dokumalar yapımına elverişsizdir. Kışların sürekli ve kar örtüsünün kalın olduğu yıllarda, ko­yun sürüleri büyük zarar görürler. İç Anadolu bölgesi kılkeçisinin yetişme koşullarına uygun olmakla birlikte, kılkeçisine çok az rastlanır. Kılkeçisi bakımından başta gelen iller Konya, Sivas, Kayseri, Yozgat ve Niğde’dir. Eski zamanlardan beri önem taşıyan Ankara keçisinden tiftik elde edildiği gibi, eti de kılkeçisinden daha iyidir. İç Anadolu’nun ekime az elverişli ke­simlerinde yetiştirilen Ankara keçisi üreticiye gelir sağlar. Ankara ili An­kara keçisi yetiştiriciliği bakımından başta gelir; onu Konya, Eskişehir ve Niğde izler. Büyükbaş hayvanlar ola­rak sığırlar İç Anadolu’nun koşulla­rına uyamazlar ve İç Anadolu bölge­sinde daha çok çekim hayvanı olarak kullanılırlar. Kümes hayvanları (ta­vuk) üretimi yaygın olmakla birlikte, genelde çiftçi ailelerin gereksinimle­rini karşılar. Ancak, Ankara gibi bü­yük bir kentin gereksinimini karşıla­mak için tavuk çiftlikleri kurulmuş­tur.

İç Anadolu bölgesi, varlığı bilinen madenler bakımından oldukça çeşit­lilik gösterir. Bir bölümü rezervleri­nin az olması nedeniyle işletilmemiş, bir bölümü de işletilip terk edilmiştir. En önemli yeraltı zenginliği Eskişe­hir ilçesindeki Kırka dağlarında bu­lunan kolemanit (bor) yataklarıdır. Yakıt madenlerinden linyite pek çok yerde rastlanır; ama genellikle açık maden ocakları halinde, ilkel olarak işletilir. Sanayilalanında yararlanılan madenlerden demire birkaç yerde rastlanır. En önemli demir yatağı, Kayseri’nin Yahyalı ilçesindeki Karamadazı (Çubuklu) yatağıdır. Ayrıca Ankara’da, Kırıkkale’de, Eskişe­hir’in Sivrihisar ilçesinde, Kayseri’de, Bünyan ve Yeşilhisar’da önem­leri iyi bilinmeyen demir yatakları vardır. Kurşun eskiden birkaç yerde işletilmiştir; manganez de oldukça yaygındır (Ankara’nın Kalecik ve Haymana ilçelerindeki yataklar kü­çük ölçüde işletilmiştir). Krom filizi­ne Çankırı’nın Şabanözü, Eskişe­hir’in Mihalıççık ve Sivrihisar, Kon­ya’nın Cihanbeyli, Kayseri’nin Tomarza, Yahyalı ilçelerinde rastlanır. Cıva, Konya’nın kuzeybatsında Sızma’da işletilir; amyant yataklarının en tanınmışı Eskişehir ilinin Miha­lıççık ilçesinde yer alır; ayrıca Si­vas’ın Zara, Çankırı’nın Şabanözü il­çelerinde de amyant yatakları vardır.

Önemli yeraltı zenginliklerinden biri de Eskişehir’in lületaşıdır. Birinci Dünya savaşından önce Avrupa’ya çok miktarda satılan lületaşından gü­nümüzde süs eşyaları yapılmaktadır. Ayrıca Ankara, Eskişehir, Konya, Kayseri, Sivas, Yozgat’ın çeşitli ke­simlerinde mermer yatakları bulu­nur. Tuz çeşitli yerlerden elde edilir; başhca tuzlalar Tuz gölü kenarların­da Yavşan ve Kaldırım tuzlalarıdır. Kayatuzu Kırşehir ilinin Hacıbektaş ilçesinde ve Çankırı yakınında yer alır.

İç Anadolu bölgesinin sanayi kuru­luşları arasmda en önemlileri, tahılı un haline getirmede yerel üretimi karşılayan değirmenler ile, büyük kentlerdeki (Konya, Eskişehir) un fabrikalarıdır; ayrıca, gene tahıla da­yalı ürünü işleyen ve makarna haline getiren fabrikalar da vardır. İlk şeker fabrikası Eskişehir’de kurulmuş, da­ha sonra Konya, Kayseri, Ankara ve Bor’da da şeker fabrikaları açılmıştır. Bağların yaygın olması nedeniyle Ankara ve Nevşehir gibi merkezlerde şarap fabrikaları vardır; ayrıca Yoz­gat ve Ankara’da bira fabrikaları bu­lunur. Dokuma sanayisi olarak halı­cılık çok eskilere dayanır. Başlıca ha­lı merkezleri Kayseri (Bünyan), Sivas ve Konya’dır. Kayseri, Ereğli, Ankara ve Karaman’da pamuklu dokuma fabrikaları vardır. Büyük kentlerde giyim eşyası yapan fabrika ve atölye­ler yaygındır. Maden sanayisinin ge­liştiği Kırıkkale’deki askerî kuruluş­larda çeşitli silah ve cephane yapılır. Eskişehir’de dizel lokomotifleri ya­pan büyük bir fabrika kurulmuştur. Topraktan çanak çömlek yapımı da küçük ölçüde olmakla birlikte yay­gındır. Ankara, Sivas, Eskişehir, Konya ve Niğde’de çimento fabrika­ları vardır.

İç Anadolu bölgesinin Türkiye sa­vunma sanayisinde öncelikli bir yeri vardır. Cumhuriyetin başlarında Kayseri ve Kırıkkale’de kurulan te­sislere, 1988’de Ankara’nın Mürted ovasında kurulan ve “F-16” tipi uçak üreten tesis eklenmiştir.

Hadi Paylaş!