Honduras Coğrafyası Tarihi ve Ekonomisi

Orta Amerika’da ülke.

Kuzeyde Antil denizi, güneydoğuda Nikaragua, güneyde El Salvador, ba­tıda Guatemala’yla çevrilidir. Ayrıca güneyde Büyük Okyanus’a açılan bir kıyısı vardır.

Honduras Coğrafyası

Honduras’ın Guatemala sınırındaki Copan idare bölgesinde tütün yapraklarının kurutulmadan önce ipe dizilmesi

Büyük bir bölümü, dağlık olan Hon­duras’ta yükselti, toprakların % 70’inde 300 m’den, % 55’indeyse 600 m’den fazladır. Ülke, Büyük Okyanus kesiminde yalnızca dar bir geçitle Fonseca körfezi­ne açılır. Buna karşılık alçak ve yakın zamana kadar pek kalabalık olmayan bir kıyı şeridiyle Antil denizine geniş bir biçimde açılır. Kuzeyden güneye doğru yüksek Comayagua havzasıyla Karayip bölgesinden (Ulua ırmağı ve Chamelecon) Büyük Okyanus cephe­sine (Fonseca körezi) ulaşan ve Hon­duras çöküntüsü diye adlandırılan yapısal bir çöküntü alanıyla bölün­müştür.

Honduras’ın iç kesimindeki dağlar ve havzalar, sömürge geleneğine bağlı kalmıştır. Sıcak ve kurak iklim­leri, savana görünümü almış seyrek ormanlardan oluşan bitki örtüsüyle, bu havzalar eskiden yaygın hayvan­cılığa çok elverişliydi. Bu yüzden söz konusu bölgeler, özellikle de İspan­yol fatihlerin ilgisini çeken maden yataklarına yakın yerler, sömürge döneminde nüfusun yoğunlaştığı bellibaşlı merkezler haline geldi.

Honduras Tarihi

1523’te ülkeyi fethe başlayan İspanyollar, Mosquitoslarm direnmesiyle karşılaştılar. 1525-1526’da fethi yeniden düzenle­yen Cortes’in bir seferinden sonra 1537’de Comayagua kuruldu ve uzun süre başkent olarak kaldı. Yok­sul ve ıssız olan bölgede daha çok yaygın hayvancılık yapıldı. İspanyol yönetiminden uzakta kalan kıyı ke­simleri eski önemlerini yitirdiler. İs­panya, Meksika ve “Yeni İspanya”dan vazgeçince kısa süren bir Or­ta Amerika Federasyonu oluşturuldu (1823-1842); daha sonra bunun yeri­ni parlamenter bir cumhuriyet aldı. Honduras 1842-1844 arasında El Sal­vador ve Nikaragua’yla birlikte bir konfederasyon kurdu ve komşu ülke­lerin toprak isteklerini karşılamak zorunda kaldı. Gerçekte XIX. yy’ın ilk yarısında, kıyının büyük bir bölümü devletin denetiminden çıktı ve İngil­tere, kuzeyde Belize’yi ve Honduras burnundan Nikaragua’ya kadar Mosquitos Krallığı’nı denetim altına aldı. Eyaletlerdeki İspanyol yöneticiler muhafazakârların kalesi durumun­daki Comoyagua’dan liberal kent Tefucigalpa’ya taşınmış olan (1880) aşkente, aralıklı olarak yürüdüler.

Orta Amerika’nın en önemli muz eki­li tarım işletmelerini elinde bulundu­ran Honduras, 1900’den başlayarak United Fruit Company ve öbürALB.D. şirketlerinin etkisi altında kaldı. Bu şirketler, Tiburcio Carias Andino’nun diktatörlüğünü (1932-1948), daha sonra Juan Manuel Galvez’in başkanlığını (1949-1954) destekledi­ler. 1954’te GuatemalalI sürgünler, Honduras’ı Arbenz Guzman rejimi­ne karşı çıkmak için üs olarak kullan­dılar ve burada | muz işçileri ilk olarak genel bir grev yaptılar.

Üç yillık bir kargaşa döneminden sonra, 1957’de liberal Ramon Villeda Morales başkan seçildi ve toprak re­formu uygulamaya girişti; ama 1963’te albay Osvaldo Lopez Arellano tarafından görevden alındı. Arellano, 1965’te muhafazakârların ada­yı olarak başkan seçildi. Genel seçim­le altı yıl için işbaşına gelen bir baş­kan ile tek meclisli bir Kongre’den oluşan başkanlık rejimi kuruldu. Başkan, 1968’de kuzeydeki işçi grev­lerine ve başkentteki öğrenci gösteri­lerine karşı koymak zorunda kaldı ve sıkıyönetim ilan edildi. 1969’da El Salvador ileHondurasarasındaki sür­tüşme, bu iki ülke arasında yapılan bir maç sonrasında “futbol savaşı ”na neden oldu. Ülkeye yasadışı yollar­dan yararlanarak yerleşmiş olan 300.000 Salvadorludan 7.000’i sınır dışı edildi. Bu arada Salvador ordusunun Honduras’ı işgali durduruldu. 1970’te birtakım yeni olaylardan sonra, iki ülke arasında silahsızlan­dırılmış bir bölge oluşturuldu. 1971’de kadınların ilk olarak oy kul­landıkları seçimlerde sol kanat çe­kimser kaldı ve Ulusal Parti’nin adayı Ramon Cniz başkan seçildi ve Orta Amerika Ortak Pazan’ndan ayrıldı. Siyasal dengesizliğin hep sürüp gitti­ği ülkede, Lopez Arellano, 1972’de başkan Cruz’u devirdi; daha sonra kendisi de albay Juan Melgar Castro tarafından 1975’te gerçekleştirilen bir darbeyle görevden uzaklaştırıldı. Yönetimi 1978’de albay Paz Garcia’nın komutasındaki askerî bir cunta aldı. 1980 Nisanında, Kurucu Meclis seçiminde, liberaller Ulusal Parti’nin muhafazakârlarına karşı üstünlük sağladılar ve 29 Kasım 1981’deki genel seçimler ile başkan­lık seçimlerinde de üstünlüklerini korudular: Adayları Roberto Suazo Cordova Ocak 1982’de cumhurbaş­kanı seçildi. 1985’te gene Liberal Parti’den Jose Simon Azcona’nın cum­hurbaşkanlığına seçildiği ülkede, 1988’de ordu ile Nikaragua’daki San- dinocular arasında şiddetli bir sınır çatışması oldu ve ülkeye 3 000’i aşkın A.B.D’li asker geldi. 1989’da muhale­fetteki Ulusal Parti adayı Rafael Leonardo Colegas’ın cumhurbaşkanlığı­na seçilmesiyle, sınır çatışmaları önemli ölçüde azaldı. Bu arada Sal­vador’la sınır anlaşmazlığı da, Lahey Adalet Divanı’nın verdiği karardan sonra önemli ölçüde düzeldi.

Honduras Nüfusu

Honduras nüfusunun aşağı yukarı % 70’ini Amerika Kızılderilileriyle beyazların karışımından doğan me­lezler oluşturur. Geri kalanlarsa zen­ciler, beyazlar ve bunların evlenme­sinden doğan melezlerdir.

Ülkenin doğusundaki üç eyalet (Co- lon, Olancho ve Gracias a Dios) ol­dukça ıssızdır; toplam yüzölçümün % 44,5’ini kaplayan bu kesim nüfu­sun ancak % 8,3’ünü barındırır. Bu­na karşılık, batıda etkin birer merkez olan Karayip ovaları, nüfus bakımın­dan da oldukça yoğundur. Bu kesim Honduras nüfusunun dörtte birin­den fazlasını kapsar.

Honduras Ekonomisi

United Fruit Company ve Standard Fruit Company tarafından geliştiril­miş muz ekili büyük tarım işletmele­ri, dışsatımın % 30-40’ını sağlar. Muz üretimi (1.050.000 t; 1992), tek başına, tarım ve hayvancılık geliri­nin yaklaşık üçte birine yakınını kar­şılar. Batı bölgesinin etkinliği, ülke­nin ikinci büyük kenti ve en önemli sanayi merkezi olan San Pedro Sula’nın canlılığıyla kendini gösterir.

Kent bir demiryoluyla başlıca liman Puerto Cortes’e bağlanmıştır. Tela ve La Ceiba, yalnızca muz taşımacılı­ğında kullanılan limanlardır.

Tarım, iş etkinliklerinin üçte ikisini oluşturur ve dışsatımın % 90’mı sağ­lar. Kahve (Chamelecon ve özellikle Ulua’dan) en değerli dışsatım ürünü­dür; onu muz, kereste, hayvancilık ürünleri, pamuk ve şeker izler. Honduras’ın elverişsiz durumların­dan biri ulaşım yollarının yetersizli­ğidir: Ülkede 18.629 km’lik karayolu (1991), 1.000km’lik demiryolu vardır. Honduras’ın azgelişmişliği, sanayi­nin yetersizliğinden kaynaklanır.