İnsanda Üreme Sistemi

1. ERKEK ÜREME SİSTEMİ :

Erkek üreme sistemi; testis, sperm kanalları ve penisten oluşur. Spermatogenez (sperm oluşumu) testislerde seminifer tüpçüklerde gerçekleşir. Oluşan spermatidler epididimis kanalları‘na geçerek burada olgunlaşır ve sperm hücrelerine dönüşür. Olgunlaşmış sperm hücreleri kuyruklu ve hareketli yapılardır. Sperm hücreleri epididimis kanallarından da vas deferens kanalının ampulla bölümüne geçer ve burada depolanırlar. Spermlerin üretrayla dışarı atılması seminal sıvıyla birlikte gerçekleşir. Seminal sıvı, cowper bezi, prostat bezi ve seminal bezlerce oluşturulan salgılardan oluşur. Bu salgıların amacı sperm hücrelerine ideal ortam oluşturmaktır. Sperm ile seminal sıvının oluşturduğu sıvıya semen denir.

Erkek üreme sistemi beyindeki hipofiz bezi tarafından üretilip salgılanan hormonların etkisi altında çalışır. Bu hormonlar; FSH ve LH tır. FSH, spermatogenezi uyarırken; LH testislerdeki Ieyding hücreleri tarafından üretilip salgılanan testosteron hormonunu kontrol eder. Testosteron, dolayısı ile LH, erkeklerde ikincil (seconder) eşey karakterlerinin oluşmasını sağlar (kıllanma ve ses kalınlaşması  gibi).

2. DİŞİ ÜREME SİSTEMİ :

Dişilerde oogenez (yumurta oluşumu) ovaryumda (yumurtalık) meydana gelir. Ovaryumda bulunan folikül adı verilen küçük keseciklerde yumurta oluşturulur. Her ovaryumun önünde, kirpikli huni adı verilen bir yapı bulunur. Kirpikli huninin devamı olan kanalcık (fallop tüpü) uterusa (döl yatağı) bağlanır. Uterus ise düz kaslardan yapılmış ve iç yüzeyinde bolca kılcal kan damarı içeren ve mukus salgılayan tabaka (endometrium) ile kaplanmıştır. Uterusun devamında ise, spermlerin dişi vücuduna bırakıldığı ve dışarı açılan kanal (vajina) bulunur.

Dişilerde yumurtanın üretilmesi (oogenez), ovaryumdan atılması ve buna bağlı olarak uterusta meydana gelen değişiklikler, belli bir süreç alır ve bu sürece menstrüasyon periyodu denir.

Menstrüasyon periyodunun dört ana evresi vardır:

1. Folikül evresi
2. Ovulasyon evresı
3. Korpus luteum evresi
4. Menstrüasyon evresi

Bu dört evre yaklaşık olarak 28 gün sürer.

1. Folikül Evresi: 

Yumurta hücresi ovaryumda folikül adı verilen kese içinde gelişir. Folikülün gelişmesi sırasında ovaryumdan çok miktarda östrojen hormonu, az miktarda da progesteron hormonu, üretilip salgılanır. Bu hormonlar kan yoluyla uterus içi çeperinin (endometriyum) kalınlaşmasını sağlar. Bu tabakadaki kan kılcalları kanla dolar ve mukus salgısı artmaya başlar.

Foliküler evrenin başlaması, hipofizden salgılanan FSH hormonunun eşik değere çıkmasıyla mümkündür.

Il. Ovulasyon Evresi: 

Foliküller tarafından salgılanan östrojen hormonunun maksimum düzeye çıkmasıyla FSH azalır, hipofizden LH hormonu salgılanır. LH, fo|ikü|ün çatlamasını ve yumurtanın atılmasını sağlar. Yumurtanın ovaryumdan atılmasına ovulasyon denir.

Ovaryumdan atılan yumurta kirpikli huni tarafından yakalandıktan sonra fallop kanalına (ovidukt) geçer (Bu evrede yumurtanın mayoz bölünmesi devam etmektedir). Yumurta fallop kanalına geçinceye kadar mayoz tamamlanır. Mayozla oluşan ootid gelişmesini tamamlayarak döllenme yeteneğine sahip yumurtaya dönüşür.

III. Korpus Luteum Evresi:

Ovulasyondan sonra, LH hormonunun etkisi ile ovaryumda bulunan folikül hücrelerinin içi yağla dolar. Sarı bir görünüm kazanan folikül hücrelerine |utein hücreleri, hücrelerin oluşturduğu bu sarı renkli yeni yapıya da sarı cisim (korpus luteum) denir.

Korpus luteumun lutein hücreleri çokça progesteron az miktarda da östrojen hormonu salgılar. Bu evre yaklaşık olarak 10 -14 gün kadar sürer. Korpus luteum evresinde fallop kanalındaki yumurtanın karşılaşabileceği iki önemli olay vardır. Ya yumurta döllenip zigot oluşacak ya da döllenme olmayacaktır.

a. Döllenme Olursa:

Falloptaki yumurta spermle döllenirse zigot oluşur. Oluşan zigot segmentasyon bölünmelerine başlar. Segmentasyon devam ederken, artık zigot demeyeceğimiz hücre kitlesi, fallop kanalındaki kaslar ve kanalda bulunan siller yardımıyla uterusa ulaşır. Embiryonun uterusa yerleşmesine tutunma (implantasyon) denir. implantasyon ile embriyo ve uterus birliği HCG (Koryonik Gonodotropin Hormonu) salgılar. HCG nin kanda artışı ve kan yoluyla korpus luteuma gelmesi, korpus luteumun bozulmadan kalmasına olanak sağlar.

Kanda, HCG’nin yüksek değerde tutulması, progesteron hormonunun artmasına ve hipofizi uyararak LTH hormonunun salgılanmasına neden olur, Böylece dişi birey hamilelik metabolizmasına girer. Buna göre, hamileliğin başlangıcında kanda HCG, progesteron ve prolaktin hormonları düzeyi yüksek olmalıdır.

Dişi bir bireyde hamilelik metabolizmasının başlamasıyla:

• Oogenez ( yumurta üretimi ) durur,
• Uterus endometrium tabakasının kalınlaşması maksimum düzeye ulaşır.
• Prolaktinin etkisiyle göğüslerde süt üretimi başlar,
• Menstrüasyon peryodu doğuma kadar gerçekleşmez.

b. Döllenme Olmazsa:

Ovulasyonla fallop kanalına gelen yumurta yaklaşık 24 saat içinde döllenmezse bozulur. Uterusta implantasyon olmaz, HCG salgılanmaz, korpus luteum bozulur, progesteron azalır, FSH artar. Bir taraftan foliküllerden yeni bir yumurta üretilirken diğer taraftan uterusun endometrium tabakası bozulmaya başlar. Bu da menstruasyon evresinin başlaması anlamına gelir.

IV. Menstrüasyon evresi:

Endometrium tabakasının bozulmasıyla oluşan ölü hücreler bir miktar kanla vajinadan dışarı atılır. Adet kanaması olarak adlandırılan bu süreç 3-5 gün sürer. Bu arada yeni bir menstrüasyon döngüsü başlar.