Gambiya Coğrafyası tarihi ve ekonomisi

Gambiya Coğrafyası tarihi ve ekonomisi, Batı Afrika’da ülke. Kuzeyde, doğuda ve güneyde Senegal. Cumhuriyeti, batıda Atlas Okyanusuyla sınırlanan Gambiya, 11 295 km2’lik yüzölçümüyle Afrika’nın en küçük devletlerinden biridir. Ülke toprakları, önemli bir ulaşım yolu olan Gambiya ırmağının her iki yakasında bir şerit halinde uzanır.

Gambiya Coğrafyası

Ülkeyi doğu-batı doğrultusunda aşan Gambiya ırmağı, hem önemli bir ulaşım yolu, hem de kıyılarında yer
leşme merkezlerinin yer aldığı bir eksendir. Gambiya ırmağının halici koruntulu bir liman oluşturur. Ülkede tropikal bir iklim egemendir. Birkaç ay süren yağışlı mevsimi uzun bir kurak mevsimin izlediği, kıyı kesiminde 1200 m’yi aşan yağışların batıdan doğuya doğru gidildikçe azaldığı, sık ormanların da giderek yerlerini seyrek ormanlara bıraktığı görülür. Haliç bölgesindeki ormanlar arasında yer yer bataklıklar ve ekili alanlara raslamr, daha iç kesimlerdeyse, ırmak balçığının yerini eski tortullar alır.

Gambiya Tarihi

Önemli bir ulaşım yolu olan Gambiya ırmağının ağzı her zaman için bir ticaret merkezi oldu. Gerçekten de, daha XVII. yy’da Mali imparatorluğunun zararına olarak bu bölgede kurulan Barra krallığı, ırmak ağzından yapılan ‘ :caretten önemli zenginlikler kazandı. Sonra sırasıyla Portekizliler bu ticaretle ilgilendiler ve 1660’ta, Saint James kalesinden aldığı destekle etkinliklerini sürdüren bir İngiliz ticaret kumpanyası, kalenin İngilizlerin elinden çıkmasından sonra bile İngiliz olarak kalmayı sürdüren birçok acente açtı. 1815’te, yerfıstığı ekimiyle, gelişmesi daha da hızlanan, ülkenin başkenti Bathurst kuruldu.

1889’daki Fransız-İngiliz anlaşmasından sonra da Senegal ve Gambiya’nın kesin sınırları saptandı. Buna göre, İngiltere’ye Gambiya ırmağının aşağı çığırı ve ırmağın her iki yakasında 330 km uzunlukta bir toprak parçası verilmişti: Gambiya, başkanları yönetimi İngiltere’nin denetimi altında sürdüren bir himaye bölgesini ve bir sömürgeyi (Bathurst kenti) içine aldı.

4 Ekim 1963’te özerkliğine, 18 Şubat 1965’te de bağımsızlığına kavuşan Gambiya, 1966’da Commanwealth’e üye oldu. Gambiya’nın Senegal’le Senegambiya altında birleşmesi amacıyla çeşitli görüşler öne sürüldü ama yakınlaşma, her iki ülkeyi birbirinden ayıran etnik ve siyasal nedenler ile dil farklılıklarından dolayı gerçekleşemedi.

Senegal, Yukarı Volta, Gana, Fas ve Cibuti gibi Gambiya da çok partili bir siyaseti benimseyen birkaç Afrika ülkesinden biridir. 1978’e kadar ülke Parlamento’sunda üç siyasal parti temsil ediliyordu: Hükümetteki P. P. P. (People ’s ProgressıveParty [İlerici Halk Partisi]); muhalefetteki N.C.P. [National Convention Party [Ulusal Uzlaşma Partisi]); 1978’de dağılarak P.P.P’yle birleşen U.P. (United Party [Birlik Partisi]). 1981’de ülkede bir hükümet darbesi girişimi olduysa da, Senegal birliklerinin yardımıyla başarısızlığa uğratıldı. 1 Şubat 1982’de savunma ve iç güvenlikte birleşmeye dayalı ama, her iki ülkenin bağımsızlık ve egemenliğini koruduğu bir Senegambiya Federasyonu kuruldu; ama Senegal’in 1989’da ülkedeki birliklerini geri çekmesiyle, federasyon dağıldı. 1970’te cumhurbaşkanlığına seçilmiş olan Dr. K. Jawara, beş yılda bir yapılan her seçimde yeniden seçilerek, cumhurbaşkanlığını günümüze (1993) kadar korudu.

Gambiya Nüfusu

Nüfusu hızla çoğalan Gambiya’da başlıca iki etnik grup göze çarpar: Mandingolar (% 40); Fulalar (% 14). Nüfusun geri kalan bölümünüyse Voloflar, Sererler ve Diolalar oluşturur. Geniş ölçüde kırsal kökenli olan ve ırmak boyunca yerleşmiş bulunan Gambiya halkının nüfus yoğunluğu, iç kesimlere doğru giderek azalır; bu duruma, güçleşen tarım koşulları ve denizden uzaklaşma neden olur.

Gambiya Ekonomisi

Gambiya’nın iktisadı tarıma ve turizme dayanır. Tarımın ağırlığını yerfıstığı üretimi oluşturur. Bunu pirinç, darı, hintdarısı ve manyoka izler. Balıkçılık yalnızca ırmaklarda yapılır (Gana’ya küçük çapta dışsatım da yapılabilmektedir). Gambiya’da büyük fabrikalaryoktur; Banjul ve Georgetown’daki küçük termik santrallarla, gene Banjul’daki yağ fabrikası dışında, sanayi, küçük el sanatları (küçük tersaneler) aşamasında kalmış durumdadır. Aşağı yukarı bütün kolları üstünde ulaşım yapılabilen Gambiya ırmağı dışında, ülkedeki ulaşım yolları pek gelişmiş değildir: 2 390 (1992) km’lık yolun ancak 400 km kadarı asfaltlanabilmiştir. Açık veren ülke ticaretinin tümü, ırmak ağzında kurulmuş tek liman olan Banjul’dan sağlanır. Yerfıstığı dışsatımı, tüketim ve petrol ürünleri dışalımını karşılayamamaktadır. Ticaretin en büyük bölümü İngiltere’yle yapıhr; onu Japonya, Fransa, İtalya (dışalım) ve Çin (dışsatım) izlerler. Bu arada Senegal’le daha yüksek bir kur üstünden gizli yerfıstığı ticareti sürmektedir. Yeraltı gelir kaynaklarından ve sanayiden yoksun olan Gambiya, gelişmesini ancak dış yardımla gerçekleştirebilecektir.