Evcilleştirme Nedir? Başlıca Evcilleştirme Tür Tarihleri

Evcilleştirme, yararlanma amacıyla hayvanları eve ve insana alıştırma. Evcilleştirme kavramını açıklamak pek kolay değildir. Gerçekten bazı durumlarda, evcilleştirme, hayvan terbiyesinden ya da bir yaban hayvanının insanlara alıştırılmasından güçlükle ayırt edilir. Gerçek an­lamıyla evcilleştirilmiş hayvanlar, insanların koşum, avlanma, korun­ma, beslenme, vb. alanlarda yararlandıkları hayvanlardır; bazıları da yalnızca parkları ya da havuzları (süs balıkları) süslemek ya da onlar­la birlikte olmanın verdiği zevk (bazı kuşlar, kedi, süs köpekleri) için ye­tiştirilir.

Bir hayvan türünün evcilleştirilmesi iki evrede gerçekleştirilir, önce, evcilleştirilecek türün bazı bireyleri öbürlerinden ayrılarak, aynı türün yabani bireyleriyle çiftleşmeleri ön­lenmiş olur. Böyle bir eşeysel ayrımı gerçekleştirmekle insan, söz konusu türün ayıklanmasına girişir ve sözgelimi evcil tavukların verimliliği, yarış atlarının hızı, havuz balıklan ya da kırmızı balıkların süslü görü­nümü, vb. gibi bir türün ilgi çekici olan niteliğini iyileştirme olanağı elde edilir. Ama bu, evcil hayvanla­rın dış görünümünün, yabani atalarınınkinden çok daha değişik olma­sına yol açar. Hattâ bu değişiklik bazen öyle bir noktaya varır ki, sözgelimi köpeğin, kedinin, vb’nin kökeninin tartışma konusu olduğu gibi, bazı türleri saptamak güçleşir.

Eski ve Yeni Evcilleştirme

Evcilleştirme, hayvanların ruhsal durumlarını da etkiler ve genel ola­rak, bir gerilemeye yol açar. Sözge­limi, evcil erkek kazlar artık kendi­lerine bir yetki bölgesi oluşturmak­tan vazgeçer ve babalık görevini ihmal ederler. Evcil türlerin beyni, ataları olan yaban türünün bireyle­rin in kinden % 20 daha hafiftir. Evcil hayvanların üreme çevrimleri de büyük ölçüde değişikliğe uğra­mıştır ve aşağı yukarı bütün yıl bo­yunca ürerler.

Çizelgelerde görüldüğü gibi, büyük evcilleştirmelerin çoğu Tarih öncesi’nde (koyunun evcilleştirilmesi İ.Ö. IX. bin yıldan bu yana). Eskiçağ ve Ortaçağ’da gerçekleştirilmiş, buna karşılık bazı türlerin evcilleştirilme­si başlangıçta umut verici olmuşsa da, sonradan gerçekleştirilmemiş­tir: Sözgelimi, Eski Mısırlılar, anti­lopları, sırtlanları, tumalan, vb’ni az çok evcilleştirmişlerdi. Ortaçağ’da, jenet (bir çeşit misk kedisi) ve kaya sansarı, yerlerini kedi alma­dan önce, evcilleştirilerek kemiricilere karşı kullanılıyorlardı. Uzun bir duraklamadan sonra, XX. yy. insan yeniden çeşitli hayvanları evcil­leştirmeye girişmiştir.

Hadi Paylaş!