Ülkemizde dış kuvvetlerin oluşturduğu yer şekilleri konu kapsamında ilk başlık olarak bu konuyu ele alıyoruz.
Türkiye’de Akarsuların Oluşturduğu Yer Şekilleri
Ülkemizde en etkili dış kuvvet akarsulardır. Çünkü ülkemizde akarsu ağı yaygındır. Yağışlı mevsimde akarsu faaliyetleri artarken kurak dönemlerde ise azalmaktadır. Akarsular iç kuvvetlerin oluşturduğu temel araziyi işleyerek yeryüzü şekillerinin çeşitliliğini arttırmaktadır. Ülkemizin yükseltisinin oldukça fazla olması akarsu faaliyetlerini artırmıştır.
Aşağıdaki haritada Türkiye’deki akarsu havzaları verilmiştir. Türkiye fiziki haritasını inceleyerek ülkemizin yeryüzü şekillerinin akarsu havzalarının oluşumuna etkisini söyleyiniz.
Akarsu aşınım ve birikim şekilleri
Vadiler akarsuların oluşturduğu en önemli aşınım şekilleridir. Ülkemizde çok çeşitli vadi tipleri görülür. Toros Dağlarında yaygın olarak görülen kanyon vadiler, eşsiz güzellikleriyle birçok ziyaretçiyi de kendine çeker.
Peri bacaları, sel ve seyelan sularının volkan tüflerinden oluşan araziyi aşındırması sonucu oluşur. Ülkemizde Ürgüp ve Göreme çevresinde görülen bu şekillerin oluşumunda rüzgarların da etkisi büyüktür. Yeryüzünde ender görülen bu oluşumlar ülkemize çok sayıda ziyaretçiyi de çekmektedir.
Ülkemiz dağlık olduğu için genel olarak akarsularımızın akış hızı fazladır. Böyle yerlerde derin vadiler oluşmuştur.
Eğimin azaldığı yerlerde ise akarsular, akış hızları azaldığı için menderes yaparak akarlar. Akarsular üzerinde çok sayıda çavlan ve çağlayan görülür. Düden, Kurşunlu, Tortum ve Muradiye çağlayanları en çok bilinenleridir. Akarsularımız rafting sporuna da oldukça uygundur.
Çoruh, Dalaman, Göksu, Alara vb. ırmaklar rafting için tercih edilen ırmaklarımızdandır. Ülkemizin iç kesimlerinde özellikle bitki örtüsünden yoksun olan alanlarda sel sularının aşındırması ile oluşan kırgıbayır (badlands) yaygın olarak görülür.
Eğimin azaldığı yerlerde akarsu biriktirme şekillerinden ırmak adaları oluşur.
Son Yorumlar