Rusya imparatoriçesi Katarina, (Szczecin, 1729-Petersburg, 1796). Anhalt-Zerbst dükünün kızı olan Katerina, ilerde Pyotr III adıyla tahta geçecek olan kişiyle evlenmek üzere Rusya’ya davet edildi. Ortodoksluğu kabul ederek Yekaterina Alekseyevna adını alan ve 1745’te Pyotr’la evlenen Katerina, Aydınlanma felsefesiyle ilgilendi, Rusçayı öğrendi ve Ortodokslukla ilgili çeşitli örf ve âdetleri benimseyip uyguladı. Kocasıyla pek anlaşamıyor, onun eksik yanlarım görüyor ama uygun bir zaman kolluyordu. Sonunda Pyotr IH’e karşı gösterilen ulusalcı tepkiyi kendi yararına çevirmeyi bildi ve muhafız birliği subaylarının işbirliğiyle 1762’de taç giyen kocasını tahttan indirdi; Pyotr III kısa süre sonra muhafız birliği subayları tarafından öldürüldü. Katerina II, Tacitus, Machiavelli, Montesquieu’nün yapıtlarını okuyan ve Voltaire, Diderot, Grimın, d’Alembert, Helvetius’la ilişkileri olan zeki ve kültürlü bir kadmdı. Ama Fransız felsefecilerine duyduğu ilgi 1789 Fransız Devrimi’yle birlikte yok oldu ve Fransa’yı bir “haydutlar yuvası” olarak görmeye başladı.
Reformlar
Tahtı ele geçirdikten sonra birtakım reformlara girişti: Bakanlıkların, 9 üyeli bir imparatorluk konseyinin (1768) kurulması, Güney Rusya’daki geniş boş alanlara Almanların yerleşmesi, Kilise mallarına el konması, seçilmiş temsilcilerden oluşan büyük karma bir danışma komisyonunun oluşturulması ve göreve başlaması. Serfler (toprağa bağlı köleler) yararına bazı önlemler almakla birlikte, bunlara karşı acımasız bir siyaset uyguladı: Serflerin efendilerini şikâyet etme yasağı (1767), efendilerin serfleri Sibirya’ya sürme hakkı (1765), köleliğin Ukrayna’da yaygınlaştırılması (1765). Katerina II 1775’ten sonra açıkça soyluluğa dayandı. Rusya’yı devletlere, bunlarıda kendi aralarında eyaletlere ve yönetim bölgelerine ayırdı, valilerin yetkilerini artırarak yönetime ademi merkeziyetçi bir nitelik kazandırdı, soyluluğun ayrıcalıklarını düzene koydu ve sıraladı, bir kentler yasası hazırladı ve bunlara belediye düzeyinde kurumsallık kazandırdı (1785), ilköğrenimi düzenlemeye çalıştı. Bilimler Akademisi’ni koruması altına aldı, tiyatroyla özel olarak ilgilendi, ama tiyatro üstündeki denetimi elden bırakmadı. Pugaçovayaklanmasını kanlı bir biçimde bastırdı (1773-1774).
Yayılımcı Bir Dış Siyaset
Katerina, dış siyasette İsveç, Polonya ve Osmanldarla savaştı. 1768’deki birinci Polonya müdahalesi (Poniatowski’yi iktidara getirmek için) bir Polonya-Osmanlı ittifakına ve OsmanlIlara karşı girişden ilk savaşa yol açtı. Polonya’nın ilk paylaşılması (1772) Katerina H’ye Polonya Livonyası’nın büyük bölümünü ve Beyaz Rusya’yı (Biyelorusskaya) kazandırdı; Küçük Kaynarca anlaşmasıyla (1774) Kırım’ı kendisine bağladı. Karadeniz’de serbest dolaşım hakkım, Çanakkale ve İstanbul boğazlarından serbest geçiş hakkım, Balkanlar’daki Hıristiyanları koruma yetkisini elde etti. Yunan İmparatorluğu’nu, torununun yönetimine bırakmasını sağlayan OsmanlIlara karşı ikinci savaşla, Avusturya’ nın da yardımıyla ve Yaş anlaşmasına göre, Kırım’ı ve Bug ile Dniester arasındaki bölgeyi elde etti.Gustaf IH’ ün, Finlandiya’yı geri alma çabası sonuçsuz kaldı, ama 1790’da Verela’ da barış imzalandı. Yaş anlaşmasıyla elde ettiklerini yetersiz bulan ve Prusya tarafmdan kışkırtılan Katerina II Polonya’ya bağlı yeni topraklar ele geçirdi: Vilnius, Kiev, Minsk, Volhinya, Podolya. Daha sonra Kosciuszko ve Polonyalı yurtseverlerin ayaklanmasından yararlanarak (1794) Litvanya’yı ve Kurzeme’yi işgal etti. Katerina H’nin egemenliği sırasında Rusya, dünyanın birinci demir, dökme demir ve bakır üreticisiydi; iki yüzden fazla fabrika, atölye, imalathanesi vardı. Sanayi üretimi iki kat, iç ve dış ticaret değeri de üç kat artmıştı.
Son Yorumlar