Mendel’in, çalışmalarının kalıtım açısından önemini; ansiklopedi, bilim tarihi, genetik ve kalıtımla ilgili kaynaklardan araştırınız. Araştırma sonuçlarını öğretmeninizin rehberliğinde arkadaşlarınızla paylaşınız.
Kalıtım çalışmalarında Mendel’in önemi büyüktür. Yaptığı çalışmalarla genlerin canlılar üzerindeki etkisini ortaya çıkartmıştır. Genetik (gen) biliminin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Genetik bilimine önemli katkılar yapan Gregor Mendel XlX. yüzyılda kalıtsal özelliklerin nesilden nesile aktarıldığını keşfetti. Mendel bezelye bitkilerinde yaptığı çaprazlamalar sonucunda genetiğin temelleri sayılan ilkeleri ortaya koydu.
Mendel aynı özelliğe sahip bezelye bitkilerini örneğin uzun boylu bezelyeleri arka arkaya tozlaştırarak birçok döl elde etmiştir. Bu döllerin tamamının ana babaya benzediğine emin olunca elde ettiği bitkilere arı döl adını verdi.
Aynı işlemi kısa boylu bezelyelere de uygulayarak kısa boylu bezelyelerde de arı dölü elde etti. Elde ettiği uzun boylu ve kısa boylu bezelyelere ait arı dölleri kendi aralarında çaprazlayarak elde ettiği uzun boylu bezelyelere birincil döl anlamında F, dölü adını verdi. F, dölünü farklı özellikteki iki bitkiden oluşturduğu için melez döl olarak adlandırdı, Mendel, çalışmalarının devamında melez döl o|an bezelye bitkilerini kendi aralarında çaprazladığında ise 3/4 uzun boylu, 1/4 kısa boylu bezelye elde etti ve bu döle de F2, (ikincil döl) adını verdi.
Mendel bu çaprazlamaların sonucunda uzun boylu olan melez döle sahip bezelye bitkisinde kısa boylu bezelyelere ait kalıtsal bilgilerin bulunduğu sonucuna ulaştı.
Bu kalıtsal bilgilere faktör adını veren Mendel, bezelyelerin boyunun oluşumunda etkiIi olan faktörlerin bir sonrakı nesle aktarılarak korunduğunu keşfetti. Mendel bu çalışmalarını bezelyelerde tohum rengi, çiçek rengi gibi farklı özellikler için de yineleyerek bezelyeleri oluşturan faktörlerin nasıl aktarıldığını açıklamaya çalışmıştır.
Mendel’in faktör olarak nitelendirdiği kalıtım birimleri, günümüzde gen olarak adlandırılır.
19. yüzyılın sonlarına kadar kalıtımla çocuklara geçen özelliklerin anne ve babanın özelliklerinin karışımı olduğu düşünülüyordu. Buna göre kısa boylu bir kadın ile uzun boylu bir erkeğin çocukları orta boylu olmalıydı. Ancak 1866 yılında Avusturya’lı bir rahip olan Gregor Mendel (Gregor Mendel), bezelyeler üzerinde yaptığı deneyler sonucunda gerçeğin farklı olduğunu ortaya koydu.
Mendel’in çalışmaları ilk zamanlarda bilim çevrelerince kabul görmemiştir. Bu çalışmalar Mendel’in ölümünden sonra önem kazanmış ve genetiğin temelini oluşturmuştur. Kendisinden öncekilere göre, genetik bilimlerinin temeli sayılan kuramları bulmak Mendel’e kısmet olmuştur. Yürüttüğü çaprazlama deneylerinden elde ettiği sayısal ilişkiler ona kalıtım yasalarını açıklama olanağı vermiştir. Bu açıdan bakıldığında Mendel’in çalışmalarının kalıtım açısından ne denli önem taşıdığı daha iyi anlaşılmaktadır.
Bezelye bitkisi kısa zamanda döl veren ve çeşidi fazla olan bir bitkidir. Bu nedenle Mendel, çalışmalarında bezelye bitkisini tercih etmiştir.
Bezelye bitkisine ait bazı kalıtsal özellikler Tablo 1,2’ de verilmiştir.
Son Yorumlar