Meclisteki Siyasi Parti Grupları Nedir? Nasıl Oluşur? Etkinlikleri Nelerdir?

Meclisteki Siyasi Parti Grupları Nedir? Nasıl Oluşur? Etkinlikleri Nelerdir?

Siyasi Parti Gruplarının Oluşumu ve gelişimi

Siyasal Partilerin Meclis çalışmalarına katılmaları, Meclisteki parti grupları yolu ile olmaktadır. Partiler, Mecliste bir konu konuşulmadan önce, parti gruplarında görüşürler; izleyecekleri politikayı saptama olanağını bulurlar. Böylece, partili milletvekillerinin belli bir konuda, belli bir biçimde hareket etmeleri sağlanır. Parti grupları, aynı zamanda parti disiplinini gerçekleştirmede de bir araçtır. Meclis gruplarının, partilerin Meclis çalışmalarına katılma aracı olarak kullanılmaları durumunda, parti grubunu oluşturacak en az milletvekili sayısının saptanması, Meclisin düzenli işlemesi yönünden gerekli görülmektedir. Mecliste irili ufaklı bir çok partilerin yer alması ve bunlara çıkardıkları milletvekili sayısına bakılmaksızın grup kurma olanağının verilmesi, Meclis çalışmalarını güçleştirebilir.

Partilerin seçimlerde aldıkları oy ile çıkardıkları milletvekili sayısı, uygulanan seçim sisteminin sonucu olarak, çoğu kez orantılı olmayabilir. Bu nedenle, parti grubunun kurulmasında, yalnız çıkarılan milletvekili sayısının dikkate alınması, her zaman adil bir ölçüt değildir. Milletvekili sayısının yanında, partilerin aldıkları oyları da dikkate alan bir ölçütün kullanılması, partinin temsil gücünü göstermesi yönünden daha gerçekçi bir ölçüt olabilir.

1924 Anayasası döneminde, 1957 yılında, İçtüzükle yapılan bir değişiklikle bizde de Partilerin, Mecliste parti grubu kurmaları yön¬temi benimsenmiştir. ilk uygulamada, Meclis üye tamsayısının en az yüzde beşi oranında milletvekili çıkaran partilere grup kurma hakkı tanınmıştır. 1961 Anayasası, yalnız siyasal partileri düzenlemekle kalmamış, parti gruplarını da düzenlemiştir. 1961 Anayasası, en az on milletvekili çıkaran küçük partilerin de Meclis çalışmalarına olanak vermek için parti grubu kurmalarına izin vermiştir. 1982 Anayasası, grup kurma sayısını yirmiye yükseltmiş (m. 95/2) ve onun dışında 1961 Anayasası ile getirilen düzenlemeyi benimsemiştir.

Siyasi Parti Gruplarının Meclis etkinliklerine katılması

Anayasanın belirttiği genel ilkeye göre, siyasal partiler, Meclis etkinliklerine güçleri oranında katılırlar. Bu ilke Meclis etkinliklerini düzenleyen İçtüzüğün yapılışına da egemen olacaktır. Anayasa bu kuralı koymakla yetinmemiş, kendisi parti gruplarına bazı olanaklar tanımıştır. Bunlar, aşağıdaki gibi sıralanabilir:

a) Siyasal parti grupları, üye sayısı oranında Meclis Başkanlık Divanına katılırlar (m. 94/2).

b) Siyasal parti grupları, gensoru önergesi verebilirler (m. 99/1).

c) Siyasal parti gruplarına, milletvekillerinden farklı ve öncelikli söz hakkı tanınmıştır. Örneğin gensoru önergesinin gündeme alınması konusunda, parti grupları adına birer milletvekiline söz verilir.

d) Seçim için kurulan geçici Bakanlar Kuruluna, siyasal parti gruplarından, oranlarına göre üye alınır (m. 114/3).

e) Ana muhalefet ve iktidar partisi meclis gruplarına, Anayasa Mahkemesinde iptal davası açma hakkı tanınmıştır. Diğer parti gruplarına bu hak tanınmamıştır (m. 150).

f) Bütçe komisyonunda iktidarın yanında, diğer siyasi parti gruplarının, oranlarına göre temsil edilmesi sağlanmıştır, (m. 162/2).

Siyasi Parti Gruplarına Yasak olan etkinlikler Nelerdir?

Anayasa, milletvekillerinin, parti gruplarının baskısı altında kalmamaları için, bazı konularda, parti gruplarının karar almasını, bazı konuların parti grubunda konuşulmasını ve karara bağlanmasını yasaklamıştır. Bunlar da aşağıdaki gibi sıralanabilir:

a) Siyasi parti gruplarında, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz (m. 83/5).

b) Siyasal parti grupları, Meclis Başkanlığı için aday gösteremezler (m. 94/2). Siyasal parti gruplarında, Meclis soruşturması ile ilgili olarak, görüşme yapılamaz ve karar alınamaz (m. 100/4).