Meclisin Nasıl Yasa (kanun) Çıkartır?
Yasa tasarılarının önerilmesi ve kabulü
Anayasaya göre, «kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak» yetkisi, Meclise aittir (m. 87). Burada söz konusu olan, «biçimsel» anlamda yasadır. Başka bir deyişle yasa, içeriğine bakılmaksızın, Anayasanın öngördüğü yönteme göre, Meclisce «kanun» adı altında çıkarılan metinlerdir. Meclis tarafından «kanun» adı altında çıkarılan her metin, maddi anlamda yasa olmayabilir; genel, nesnel ve kişilik dışı hukuk kuralları içermeyebilir. Örneğin, bütçe yasasında, ya da belli bir kişinin affı için çıkarılan yasada olduğu gibi.
Yasa önermeye, Bakanlar Kurulu ile Milletvekilleri yetkilidir. Bakanlar Kurulunca yapılan öneriye «tasarı», milletvekillerininkine de «teklif» denir (m. 88/1). Yasa tasarı ve teklifleri gerekçeli olarak hazırlanır ve Meclis Başkanlığına verilir. Tekliflere göre, tasarıların yasalaşma olasılığı daha çoktur. Hükümetin istediği şeyler, parti disiplini yolu ile daha kolay gerçekleşir.
Meclis Başkanlığına verilen yasa tasan ve teklifleri, önce Meclisin ilgili komisyonlarında incelenir, son olarak da Meclis Genel Kurulunda görüşülür; oylanıp kabul edildikten sonra yasalaşır. Bir tasarının yasalaşması için, herhangi bir süre öngörülmemiştir.
Anayasa ile yeniden tek Meclis sisteminin benimsenmesi, çift Meclis sistemini benimsemiş olan 1961 Anayasasına göre, yasaların daha kısa bir süre içinde çıkması olanağını getirmiştir. Kısa sürede yasa çıkarma olanağının getirilmiş olması, kimi durumlarda yasaların yeterince Meclis önünde ve kamu oyunda tartışılmadan neden olmaktadır. Hatırlanacağı gibi, 1961 Anayasası döneminde iki Meclisli sistemin benimsenmiş olması nedeni ile,tasarıların Meclisler arasında sürüncemede kalmaması için Anayasaca bazı önlemler alınmış olmasına karşın, tasarıların gecikmeden yasalaşması sağlanamamıştır. Gecikmede, sistemin yanında, siyasal ortamın da etkili olduğunu unutmamak gerekir.
Yasaların yayımlanması
Meclisce kabul edilen yasaların, onbeş gün içinde Cumhurbaşkanınca yayımlanması gerekir. Ancak bu işlemden sonra yasa bağlayıcılık kazanır ve yasalaşma işlemi tamamlanmış olur. Anayasa, 1924 ve 1961 Anayasaları gibi Cumhurbaşkanına yasaları geri gönderme yetkisi tanımıştır. Bu yetki, «geciktirici veto» niteliğindedir. Meclisçe kabul edilen yasaları, onbeş gün içinde yayınlamakla görevli olan Cumhurbaşkanı, uygun bulmadığı yasayı, gerekçeli olarak, bir daha görüşülmek üzere Meclise geri gönderebilir. Yasa yine Meclisçe aynen kabul edilirse. Cumhurbaşkanı bunu olduğu gibi, yayımlamak zorundadır.
Yasaların Yayınlama süresi
Anayasa ile, yasaların yayımlanma süresi, on günden, onbeş güne çıkarılmıştır. Bunun amacı, Cumhurbaşkanına daha kapsamlı bir inceleme olanağı sağlamaktır. 1924 Anayasası döneminde, Cumhurbaşkanlarınca hiç kullanılmayan geri gön-derme yetkisi, 1961 ve 1982 Anayasaları döneminde sık sık kullanılan bir yetki olmuştur. Geri göndermenin amacı, Meclisi uyarmaktır. Bu uyarıya, Meclisce çıkarılan yasanın, Anayasaya aykırılığı, veya hukuk düzenine ters düşmesi, ya da yerindeliği konusunda Cumhurbaşkanınca duyulan kuşkunun sonucu olabilir. Gerçi, yasa çıkartmak
Meclisin salt haklarından ise de, «Anayasa, hukukunun üstünlüğüne, demokrasiye» bağlılık andı içmiş bir Cumhurbaşkanı için, Meclisin çıkarmış olduğu yasanın yukarıda değinilen nedenlerle bir kez daha görüşülmesini Meclisten istemesi, Cumhurbaşkanının anayasal görevidir. Bu, hiç bir zaman, Meclise çıkaracağı yasalar konusunda yön verme anlamına gelmez. Meclisin görüşünde direnmesi durumunda Cumhurbaşkanı yasayı yayımlamak zorundadır. Bu gibi durumlarda, Cumhurbaşkanının yalnız Anayasaya aykırılık nedeni ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açma hakkı vardır. Gerek 1961, gerek 1982 Anayasaları döneminde, Cumhurbaşkanları, bu yetkilerini kullanarak Anayasaya aykırı yasaların iptalini sağlamışlardır.
Meclis, Cumhurbaşkanınca geri gönderilen yasada yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen yasayı tekrar Meclise geri gönderebilir. Bu kural, 1982 Anayasası ile getirilmiş ve 1961 Anayasası döneminde Cumhurbaşkanının yetkisi konusunda ortaya çıkan çelişkili duruma son vermiştir.
Son Yorumlar