Manganez Nedir? Kimyasal Özellikleri ve Kullanım Alanları

Manganez, Atom numarası Z = 25, atom ağırlığı M = 54,938 ve simgesi Mn olan, metal niteliğinde element.

Elementleri sınıflandırma çizelgesinin VII A kümesinde yer alır.

1774’te j.G. Gahn’ın (1745-1818) ya­lıttığı manganez, özgül ağırlıkları 7 220 ile 7 440 kg/m”⁵ arasında deği­şen ve alotropik dört biçimde bulunan gri bir metaldir. Son derece tepkin ve indirgendir, ayrıca çok sayıda yükseltgenme hali gösterir: Bu yükseltgenme hallerine çok sayıda renk denk düşer. Yükseltgenme derecelerini Al­man kimyacısı Eilhard Mitscherlich (1794-1863) saptamıştır.

Doğal Hali Ve Hazırlanması

Doğal halde oldukça bol olan manga­nez özellikle oksitler biçiminde bulu­nur: MnCb pirolüzit; Mn₂ O • bronit; Mn₃Oj hosmanit. Manganezin sülfür­leri, karbonatları (manganspat) ve bir de silikatı bilinmektedir. Canlı madde­de bir oligo-element rolü oynar. MnO 2 manganez dioksitten, alüminotermik indirgenme ya da elektrik fırınında karbon aracılığıyla elde edilir. Man­ganezin klorürü ya da sülfatı gibi çö­zünen bir tuzunun elektrolizinden de yararlanılır.

Kimyasal Özellikleri

Manganez, halojenler, kükürt, kar­bon, azot, oksijen ve ametallerin bü­yük bir bölümüyle tepkir ve birleşir, -l’den + VU’ye kadar bütün yükseltgenme derecelerini taşıyabilir. Halo­jenlerle (X olarak belirteceğiz) Mn²* iyonu içeren MnX ₂ büeşiklerini verir. Bunlardan pembe klorür, gerçekte, manganez dioksit üstüne hidroklorik asit etkisiyle klor hazırlama yöntemi­ne (Scheele yöntemi) başvurularak do­laylı olarak, klorla birlikte elde edilir. Oksitleri şunlardır: MnO manganez monoksit; Mn₂0₃ manganez III oksit; Mn Oj tuzlu oksit ya da spinel ve manganezin anhidritleri olan MnO2 manganez dioksit, MnO 3 manganez trioksit ve Mn₂ O? permanganik anhidrit. Bu anhidritlere aynı adı taşı­yan tuzlar denk düşerler. Manganitler; manganatlar; permanganatlar. Yükseltgenme hallerinin büyük çeşit­lilik göstermesi karmaşık bir adlandır­manın kullanılmasını zorunlu kılar. Bütün manganat tuzlarım, günümüz­de kullanıldığı gibi manganat FV, man­ganat VII gibi yükseltgenme derecelerini belirterek adlandırmak daha ye­rinde olur. MnOı²~ anyonu çözeltile­rine yeşil, MnO .T anyonuysa şiddetli bir mor renk verir.

Kullanım Alanları

Manganez, çeliklerin mekanik nitelik­lerini düzeltir ve çok sert alaşımların elde edilmesini sağlar. Dökme demi­rin arıtılmasında kükürt giderici ve yükseltgenme önleyici olarak kullanı­lır. Başlıca alaşımları, ferromanganezler (% 80 manganez, % 20 demir), spiegeller (% 25 manganez, % 5 kar­bon, % 70 demir) ve bakır temelli, aşınmaya çok dayanıklı manganez tunçlarıdır. Bunlar, özellikle gemi per­vanelerinin yapımında kullanılırlar. Manganez, nikel ve bakır bileşiği olan manganin, direnci sıcaklıkla çok az değişen reostaların yapımında kulla­nılır.

Manganez dioksit, îsveçli kimyacı Cari VVilhelm Scheele’nin (1742-1786) ortaya attığı yöntemden hareket edi­lerek klor hazırlanmasında ve ferromanganezlerin üretiminde kullanılır. Manganez dioksitten, Leclanche (cep pili) türü kuru pillerde kutuplanmayı önleyici ve camın rengini giderici ola­rak da yararlanılır. Tarımda kullanı­lan MnSOı manganez sülfatın hazırlanmasını da sağlar. Manganez genelde yükseltgen olarak kullanılır. Permanganatlar, özellikle de potasyum permanganat çok kulla­nılan yükseltgenlerdir.

Hadi Paylaş!