Bazı kayaçlarm, özellikle de silisli kütlelerin doğal etkenlerle ufalanmasından oluşan küçük ve sert taneler topluluğu. Kum tanelerinin çapı 50 um ile 2 mm arasında değişir. Toprağın dokusu ve tanesel bileşimi,balçık (2-50 (im) ve “ince kırıntılara” (2 nm’den küçük) göre kapsadığı kum oranıyla belirlenir.
Bir Döküntü Kayacı Oluşumu
Mineraloji açısından kum, aşındırma etkenleri yüzünden bozulup zarar görmüş granitlerden (eski dağ kütleleri ve Üçüncü Zaman dağ sıralan) türeyen bir döküntü kayacıdır. Bu nedenle kum, püskürük kayaçlan oluşturan, kimyasal ya da mekanik etkilerle serbest kalmış minerallerden meydana gelir: Kuvars taneleri (hacmin dörtte üçünü oluşturur); silis billurları; mika yaprakçıkları. Gene aynı nedenle kumlu döküntü çökelleri, karaların aşınma evrelerinde oluşmuşlardır.
Özgün Nitekli Bir Kayaç
Bir aşındırma sürecine bağlı olan kum, aynı zamanda, fiziksel özelliklerinin yol açtığı engebe biçimleri ve bitkisel oluşum tipleriyle özgün bir ka- yaçtır. Gevşek bir kayaç olan kumun başlıca niteliği, suyu tutmasını engelleyen gözenekliliğidir. Demek ki, kum üstündeki bitki örtüsü, yalnızca yağmurdan sonra çok az miktarda su bulabilir; buna karşılık, kumun tuttuğu suyun hemen hemen tamamı bitkiler tarafmdan emilir. Kum gevşek olduğu için üstünde granitler ve kireçtaş- lannm tersine, bitki örtüsünün gelişmesine olanak verir. Kumun özelliklerinden biri de toprağa kalınlaşma olanağı vermesidir; oysa sıkı kayaç bölgelerindeki topraklar, ancak ana kayacın üstünde ve ana kayacın bozulan ince bir tabakası zararına gelişebilirler. Bu nedenle kumların asitliliği de, üstlerinde yetişen bitkilerin özelliklerinin oluşmasında büyük rol oynar: Yağış bol olsa bile kuraklığa uyarlanmış olan (suyun hızla süzülmesi,bitküeri su depolarından yoksun bırakır), bitkiler yüksek pH’va (asitliliği belirten hidrojen potansiyeli) ve buna bağlı olarak baz eksikliğine dayanabüir. Bu nedenle, kumluk alanlar daha çok kolay yetişen çamlar ve çalılıklarla kaplıdır. Kıyılarda, güçlüklere bir de denizin etkileri (aşırı tuz ve su) eklenir ve buralarda ancak söz konusu koşullara uyarlanmış bitkiler yetişebilir: Tuzcul bitkiler ve kumsever bitkiler kıyıların dışında kumlu arazilerin yerleri, çalılı fundalık oluşumları ya da çam ağırlıklı ormanlar, kurakçıl fundalıklarla belirlenebilir.
Son Yorumlar