Benzin, etilen, propen ve büten gibi daha hafif ürünler elde etmek amacıyla, gazyağı ve parafinli yağlar gibi ağır hidrokarbon moleküllerini parçalamayı amaçlayan sanayi yöntemi.1912’den başlayarak, petrollerin benzin verimini iyileştirmek için sürdürülen araştırmaların ardından termik (ısıl) kraking yöntemi bulundu. Kraking, katalitik yolla da elde edilebilir; bu yöntem 1940’ta Fransız mühendis Eugene Houdry (1892-1962) tarafından ortaya atılmıştır. İzlenen yöntemlere göre benzin verimi %15 ve 65 arasında değişir. Kraking sırasında bol miktarda açığa çıkan gazlar, genellikle toplanıp ısıtıcı akışkan olarak kullanılırlar. Kraking benzinlerinin arıtılma yöntemi, damıtma benzin- lerininkiyle aynıdır. Kraking yöntemindeki kimyasal tepkimeler çoğunlukla çok karmaşıktır. Sözgelimi, olefinlere (etilenik hidrokarbonlar) kraking yöntemi uygulandığında, aşağıdaki kimyasal tepkimeye göre bir C-C bağının kopması sonucunda daha hafif iki olefin karışımı oluşur: Parafinlerin krakingi önce bir parafin ve olefin karışımı verir; daha sonra bunlar da başka bir krakinge neden olurlar.
Termik Kraking
Buhar evresinde ya da sıvı evrede gerçekleşir. Buhar evreli yöntemlerde (sözgelimi, Hail sistemi) işlenecek yağlar, 5 barlık (5.105 Pa) bir basınç altında 400-500°C’ta ısıtılmış sarmal borulara geçerler. Gazyağından yola çıkılırsa benzin verimi %50 olur.
Sıvı evreli yöntemlerde, kraking, 10-15 bar altında 450-480°C’taki silindir biçimli odalarda gerçekleşir. Bu yöntemler, bütün petrol ürünlerini %40’lık bir verimle işleme olanağını verir; benzin oranı, 45 barlık bir basınçla (Cross yöntemi) gazyağından yola çıkıldığında, %65’e erişebilir. KATALİTİK KRAKİNG. Günümüzde, kraking alanında sanayide kullanılan tek yöntemdir. Oranları, kullanılan katalizöre gqre değişen çok karmaşık karışımlar üretilen bu yöntem birkaç barlık bir basınç altında ve 500°C’ta gerçekleştirilir.
Temeli silisyum ve alüminyum (sözgelimi, alüminyum klorür) olan katalizör, yüzeyde biriken karbonun yanmasıyla sık sık yenilenmelidir. İşlenen ürüne göre verimler % 15-60 arasında değişir. Kraking, oktan sayısı 80’e erişebilen yakıtların elde edilmesini sağlar. Daha yüksek oktan sayılarına ulaşmak için (sözgelimi, uçak benzini) katalitik krakingden türeyen katalitik reîorming kullanılır. Bu durumda, ham petrolün damıtılmasıyla elde edilen ağır ürünler yerine söz konusu damıtma sonunda elde edilen benzinler işlenir. Böylece 100 ’e varan oktan sayılarına erişilmektedir. İşlem, 30 bar ve 500°C’ta gerçekleşir. Kullanılan katalizörler, genellikle, molibden, krom, ya da alüminyumla desteklenmiş işplatindir.
Son Yorumlar