Tanım nedir?
Tanım bir şeyin özünün belirlenmesi işlemidir. Başka bir deyişle tanim bir şeyin içiemlerinin belirtiimesidir.
Tanım Çeşitleri: Tanım çeşitlerini genel olarak beş tümele göre (işlemsel tanım) ve tanımlanana göre olmak üzere iki başlık altında toplayabiliriz.
1) Beş tümele göre tanım (içlemsel tanım)
a) Özle ilgili tam tanım: Bir terimin yakın cinsi ve yakın ayrımı ile yapılan tanıma özle ilgili tam tanım adı verilir. “İnsan düşünen hayvandır.” şeklindeki bir tanımda düşünmek insanın yakın ayrımı, hayvansa yakın cinsidir. “Kuş uçan canlıdır.” şeklindeki bir tanımda uçmak kuşun yakın ayrımı, canlı ise yakın cinsidir.
b) Özle ilgili eksik tanım: Bir terimin uzak cinsi ve yakın ayrımı ile yapılan tanım özle ilgili eksik tanımdır.
“Kuş uçan cisimdir.” şeklindeki bir tanımda uçmak kuşun yakın ayrımı, cisim olmak ise uzak cinsidir.
“İnsan akıllı canlıdır.” şeklindeki bir tanımda akıllı olmak insanın yakın ayrımı, canlı ise uzak cinsidir.
c) İlintiyle ilgili tam tanım: Bir terimin yakın cinsi ve özgülüğü ile yapılan tanıma, ilintiyle ilgili tam tanım adı verilir.
“Kuş ötücü bir omurgalıdır.” şeklindeki bir tanımda ötücü olmak kuşun özgülüğü, omurgalı olmak ise yakın cinsidir.
d) İlintiyle ilgili eksik tanım: Bir terimin yalnızca ilintileri veya uzak cinsi ve ilintisi ile yapılan tanımdır.
“Kuş beslenendir.” şeklindeki bir tanımda beslenen olmak kuşun sadece ilintisidir.
“Kuş beslenen varlıktır.” şeklindeki bir tanımda beslenen olmak kuşun ilintisi, varlık ise uzak cinsidir.
2. Tanımlanana Göre Tanım Çeşitleri:
Klasik mantıkçılar tanımlananı, ad veya nesne olma durumuna göre de türlere ayırmışlardır.
Nesne tanımı: Hem neliği hem de gerçekliği olan, gerçek varlıkları konu alan tanımdır. Bu tanımı, tanımlanan belirler. Duyularımızla algıladığımız bizim düşüncemiz dışında da varlık gösteren nesnelerin tanımıdır. Bu tanımdaki bilgi, nesnesiyle uygunluk içindedir. Kaplamı belli olmasından dolayı gözlem ve deneye dayanarak terimin içlemi belirlenir. Bu nedenle evrensel, nesnel ve genel geçer tanımlardır.
Ad tanımı: Neliği olan ama gerçekliği olmayan kavramların tanımıdır. Bu nedenle tanımlansalar bile deneylenemezler. Dev, zaman, üçgen gibi kavramların ancak adsal tanımları yapılabilir
Tanımlanamazlar:
Tanım, bir şeyin işlemlerinin belirtilmesidir. Bu tanımdan hareket edilecek olursa;
- İçlemi olmayan üstün cinslerin tanımını yapmak mümkün değildir. Porphyrios ağacında cevherin içlemi olmadığı için tanımı yapılamaz.
- Duygusal yaşantı ve duyusal verilerin tanımı yapılamaz. Aşk, sevgi, kin nefret gibi kavramların tanımı yapılamaz ancak betimlenebilir.
Tanımın koşulları:
- Tanım tam olmalıdır.
- Bir kavram kendisinden daha açık olmayan bir kavramla tanımlanmamalıdır.
- Tanımda kısır döngüler bulunmamalıdır.
- Tanım bir özne ve bir yüklemden oluşan çelişkisiz bir önerme olmalıdır.
BÖLME
Bölme, bir kavramı kaplamlarına ayırmaktır. Kaplamı olmayanın bölmesi olmaz. Porphyrios ağacında kaplamı olmayan “akıllı” ve “akılsız” kavramlarının böîmesi olmaz.
Bölmenin kuralları:
- Bölme tam olmalı
- Bölümlerden biri bölünene zıt ya da onunla aynı olmamalıdır.
Son Yorumlar