Kıbrıs Coğrafi Özellikleri

Kıbrıs Doğu Akdeniz’de ada.

Coğrafya

Akdeniz’in Sicilya ve Sardunya ada­sından sonra üçüncü büyük adası olan Kıbrıs (9 251 km²), yüzey şekil­leri bakımından kuzeyden güneye doğru üç temel bölgeye ayrılır. Ku­zeyde denize paralel olarak dağlık bir alan yer alır. Bu dağlara Girae ya da Beşparmak dağları denir. 160 km uzunluğunda olan bu dağlık alan en fazla yüksekliğe Gime doğusunda ulaşır. Dağların güneyinde, batıda Güzelyurt körfezinden (Omorfo [Morfu] körfezi), doğuda Gazi Mago­sa körfezine kadar alçak bir düzlük yer alır. Buraya Meserya ovası ya da Orta Çukurluk adı verilir. Meserya ovasının güneyinde, üstünde Kıbrıs adasının en yüksek tepeleri bulunan Karlıdağlar (Trodos dağları) yer alır. Adanın güneydoğusunda, önemli yerleşmelerin kurulduğu ovalık bir alan uzanır.

Kıyılar, körfezler ve koylarla çevrili­dir; kuzeydoğuda Anadolu’ya doğru ince uzun bir yarımada sokulur: Karpas yarımadası.

Adanın akarsuları, yazları kurak ge­çen Akdeniz ikliminden etkilenirler ve genellikle yağışlı mevsimlere göre fazla su bulundururlar. Yazın ya ta­mamıyla kururlar ya da su bakımın­dan çok yoksullaşırlar. Adanın kuze­yinde sürekli su bulunduran akarsu yoktur. Yağış mevsiminde ve karlar eridiği zaman, dağlardan denize doğ­ru kısa boylu ve az su taşıyan akarsu­lar akar, yaz mevsiminde kururlar. Meserya ovasında akarsuların büyük önemi vardır. Kuzeydeki dağlardan ve güneybatıdaki Karlıdağlar’dan inen dereler yağışlı mevsimde bol su taşırlar. Adanın en uzun ırmağı olan Kanlıdere (Pidias), güney kolunu Karlıdağlar’dan, kuzey kolunu ku­zeydeki dağlık alandan alarak, Gazi Magosa körfezine dökülür. Bu ırmak­ta da kurak mevsimde çok az su bulu­nur ve zaman zaman bütünüyle ku­rur. Meserya ovasının Karlıdağlar’dan doğarak Meserya körfezine dökülen bir başka akarsuyu da Jalias’tır. Güzelyurt (Omorfo) ırmağıysa, Güzelyurt körfezine dökülür. Karlıdağlar bölgesinde akarsular sürekli bol su taşırlar. En önemlileri Lefke deresi, Kambos deresi, Limniti ve Stauro dereleridir.Kaynaklarını Karlıdağlar’dan alırlar ve Güzelyurt kör­fezine dökülürler. Karlıdağlar bölge­sinin en uzun akarsuyu Kuri deresi­dir. Yağışların kış aylarında düşmesi ve yazın birdenbire kesilmesi akarsu rejimini de etkiler. Akarsuların düzensiz bir rejimi vardır. Kıbrıs için su önemli bir kaynaktır. Suyun büyük bir bölümünün buharlaşma ve sızma yoluyla kaybolması yüzünden, ada­da yüzey suları tarım alanında kulla­nılamamaktadır; bu nedenle genel­likle yeraltı sularından yararlanılır. Doğu Akdeniz’de yer alan ada, Akde­niz’in öbür büyük adaları gibi yazlan sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz ikliminin etkisi altın­dadır. Okyanustan oldukça uzak olan adada, karasallığın etkisi belir­gin olarak görülürse de, Girit adası­nın güneyinden okyanus etkisi adaya sokulabilmektedir. Yazm genellikle rüzgâr kuzeydoğudan (poyraz) eser. Ancak karaların yazm denizden fark­lı ısınıp soğuması sonucunda oluşan meltem rüzgârları çok görülür. Kışın rüzgâr en çok güneybatıdan (lodos) eser. Anadolu’ya kışın kar ve yağmur getiren karayel ve poyraz, Akdeniz’e inerek adada sıcaklığın düşmesine neden olur. Kıbrıs, yağış rejimi bakı­mından bulunduğu yerin özelliğini yansıtır. Yazm yağmur hiç yağmaz ya da ender olarak yağar. Yıllık yağış miktarı 300-1250 mm arasında deği­şir. Kış yağışlan etkili ve süreklidir. Bitki örtüsü, kış yağışlarıyla gelişir. En kurak kesim merkezdeki alçak ovalardır; en fazla yağış Karlıdağlar’a düşer; yaz mevsiminde apansızın başlayan sağanaklar görülür. Özel­likle ilkbahar başlannda dolu yağar; bu da tanm yaşamım önemli ölçüde etkiler. Kuzeydeki dağların denize bakan yamaçları fazla yağış alır. Ya­ğışlar bu kesimde kasım ayında baş­lar ve dağların eteklerine kar biçi­minde düşerse de, kar yerde çok kal­maz. Gime’de ortalama yağış miktarı 554 mm’dir. Meserya ovasının alçak kesimlerinde yıllık ortalama yağış 300-400 mm kadardır. Yer yer yağış 400 mm’nin üstüne çıkar (Güzelyurt’ta 450 mm; Lefkoşe’de 404 mm; Gazi Magosa’da 441 mm). Karlıdağlar bölgesindeyse yağış yer yer farklı­lıklar gösterir. Alçak yamaçlar 700- 800 mm yağış alırken, dağm yüksek kesimlerine 1 000 mm’nin üstünde yağış düşer. Kıyılarda yağmur biçi­minde düşen yağışlar, yükseklere çı­kıldıkça kara dönüşür. Karlıdağlar fazla yağış aldıkları için yamaçları or­manlarla kaplıdır. Güney ve güney­doğu kıyı ovalarında yağış azdır ve bütün yağış kış mevsiminde toplan­mıştır. Sıcaklığın dağılışında Akde­niz iklimi özelliği görülür. En soğuk ay, ocak ya da şubattır; bununla bir­likte sıcaklıklar 10 °C’ın altına inmez; en sıcak aylarsa temmuz ve ağustos­tur (30 °C dolaylarında).

Bitki örtüsü üstünde iklimin ve yüzey şekillerinin etkisi görülür. Yerleşme tarihinin çok eskilere inmesi nede­niyle doğal görünümü değişen bitki örtüsü, çoğu yerde insan tarafından bozulmuştur. İlkçağ sonlarına kadar yoğun orman örtüsüyle kaplı olduğu bilinen adada, nüfusun artması ve yeni tarım alanlarının açılmasıyla or­manlar yıkıma uğramıştır. Orman, günümüzde kuzey dağları­nın denize bakan yamaçlarıyla Karh dağlar’da geniş yer kaplar ve kesinti­siz uzanır. En çok çam türleri görü­lür; bunların arasında da kızılçamlar çoğunluktadır. Meşe türlerinden Kıbrıs meşesi, Karhdağlar’m batısın­da görülür. Kuzeydeki dağ sıraları­nın denize bakan yamaçlarında selvinin ağırbastığı ormanlar vardır. Ayrıca bu orman kuşağında, halep çamı, kocayemiş, ardıç gibi türler de bulunur. Sedir ormanları Kıbrıs’ın yalnızca Baf yakınlarında, Sedir va­disi denen kesiminde görülür. Meşe, halepçamı ve kocayemiş ağaçlarıyla karışık halde bulunur. Eskiden daha yoğun olan sedir ağaçları kesilerek tahrip edilmiş, günümüzdeyse ko­runmaya alınmıştır. Akdeniz iklimi­nin tipik bitki örtüsü makiler, Kıb­rıs’ta oldukça geniş alan kaplar. Ma­kiler arasında en yaygın tür menengiçlerdir. Aşılandığı zaman antepfıs­tığı veren bu bitki iktisadi yönden önemlidir. Makilerin arasında ardıç­lar, ladenler, kekikler yaygındır. Ma­kiler kuzey kıyılarında deniz düze­yinden başlar ve 900 m’ye kadar çı­kar; aralarında zeytin ağaçları ve kocayemişler bulunur. Bitki örtüsü kuraklık koşullarına kendini uydurmuş durumdadır. Dağların gölgelik etek­lerinde buharlaşma nispeten az oldu­ğu için bitkiler gelişip yeşilliğini ko­ruyabilir. Dağlık bölgelerde, ağaç sı­nırının üstünde, dağların düzlük ke­simlerinde yeşilliğini bütün yıl sür­düren bir bitki örtüsü görülür. Kıbrıs adasında en geniş alanı, ku­rakçıl türlerden oluşan bitki örtüsü kaplar. Düz ve alçak olan orta kesim­ler çalı görünüşlü otlarla kaplıdır. Ancak suyun bulunduğu yerlerde kavak, keçiboynuzu, zeytin ve ana­nas ağaçlan vardır.

Hadi Paylaş!