XIX. yy’ın sonlarına doğru Avrupa’ya kaçarak Abdülhamit II yönetimine karşı mücadeleye girişen, meşrutiyetin yeniden yürürlüğe girmesi için çalışan Osmanlı aydınlarının genel adı. Jöntürkler (jeunes Turcs) adı, Halil Ganem’in çıkardığı Fransızca bir gazete olan La jeune Turquie’den kaynaklanır. Kimi araştırmanlar Tanzimat döneminde, Âli ve Fuat Paşaların Avrupa karşısında ödün veren bir siyaset izlemesine, Osmanlı Devleti’nin birliğini […]
Ansiklopedi
Güvenirliliği kabul görmüş, ansiklopedilerden derlenmiş ansiklopedik bilgiler.
İngiltere kralı (Oxford, 1167-Newark Şatosu, Nottinghamshire, 1216). Henry II Plantagenet ve Alienor d’Aquitaine’in en küçük oğlu olan ve babası kendisine toprak bağışlamadığı için Lackland (Yurtsuz) lakabıyla anılan john, ağabeyi Aslan Yürekli Richard’ın babasına karşı giriştiği bütün savaşlara katıldı, daha sonra Fransa kralı Philippe Auguste ile birlikte ağabeyine karşı entrikalara girişmekte gecikmedi ve Mayıs 1199’da tahtı […]
Yaşlılık olayını toplumsal, morfolojik, fizyolojik açıdan inceleyen bilim dalı (klinik jerontoloji ya da jeriatri ise yaşlıların hastalıklarını inceleyen tıp dalıdır). Yaşlı insanların sayısının bazı ülkelerde, gençlerinkiyle eşit olmaya ya da onlarınkini geçmeye başladığı, yaş grupları dağılımının XX. yy. başından beri köklü değişim geçirdiği göz önüne alınacak olursa, jerontoloji ve jeriatrinin ne denli önemli araştırma alanları […]
Yerkabuğunda görülen büyük çaplı kırışıklık. Bir senklinal (tekne), tortullarla dolmuş geniş bir çöküntü alanıdır, teknenin kıvrılmasıysa bir dağ sırasının oluşmasına yol açmıştır. Bu çöküntü alanı varsayımsaldır. 1859’da A.B.D’li yerbilimci james Hail, Apalaş dağlarını oluşturan kıvrımlı arazilerin, dağ sırasını çevreleyen durgun havzaların tortul arazilerinden çok daha kalın ve çok daha silisli olduğunu gözledi. Alpler’de, Himalayalar’da, Urallar’da, […]
Yeryüzündeki engebeleri inceleyen bilim dalı. Betimleyici yanlarıyla coğrafyaya (fiziki coğrafya), çözümleyici yanlarıyla da jeolojiye (dış jeodinamik) bağlanır. Coğrafya haritaları aynı bölge içindeki engebe farklarının ve farklı biçimlerdeki bölgelerin bulunmasının (ovalar. tepeler, dağlar) önemini açıkça ortaya koyar. Bu farklı biçimler, Yer yüzeyini oluşturan kayaçları biçimlendiren aşındırma etkenlerinin sonucunda ortaya çıkmıştır. Kayaç ile aşındırma etkeninin karşılıklı etkisi […]
Yerküreye bağlı olan magnetik olayların tümü. Bir jeomagnetizmanın varlığını ortaya koyan başlıca belirti, bir eksen çevresinde serbestçe hareket eden mıknatıslı bir iğnenin tepkisidir. Pusuladan ve magnetik sapmadan söz eden en eski Çin metinleri XI. yy’dan kalmadır; bununla birlikte, mıknatıslı iğnenin bulunması, İ.Ö. I. yy’da gerçekleştirilmiştir. Magnetizmayla ilgili ilk bilimsel yapıt, 1600’de İngiliz fizikçisi William Gilbert’in […]
Yer’i inceleyen bilim dalı (yerbilim de denir). Amacı, günümüzdeki durumuyla Yer’i tanımak ve gezegenimizin tarihini ortaya koymaktır. Önceleri insanın çevresine duyduğu ilgiyle ve felsefi uğraşlarla başlayan jeoloji, enerji ve hammadde gereksinimi giderek dev boyutlara ulaşan sanayi toplumuyla birlikte gelişti, jeoloji uzmanı, Yer’in tarihi boyunca gözlenen coğrafi sınırların değişiklikleri, depremler, yaşam biçimlerinin doğmaları ve evrimler, iklimler, […]
Yeryuvarlağını kimyasal açıdan inceleyen bilim dalı. jeoloji, mineral bilim, hidroloji, kimya, fiziksel kimya, hatta gök fiziği gibi çeşitli bilim dallarından yararlanan jeokimya üç dala ayrılır: Betimleyici jeokimya; kuramsal jeokimya ve uygulamalı jeokimya. jeokimyanın bağımsız bir bilim haline gelmesini sağlayan ilk büyük çalışmalar, ateş etkisiyle ve başkalaşımla oluşmuş kayaçlardaki elementlerin özelliklerini ortaya koyan Norveçli Victor Moritz […]
Yer’in yüzeyinde ve derinliklerinde gerçekleşen bütün fiziksel olayları inceleyen bilim dalı (yerfiziği de denir). Yer, kesikliklerle birbirinden ayrılan eş merkezli bir küreler dizisi olarak tanımlanabilir. En dıştaki örtü, hafif bir basınçla ve içerdiği maddelerin çok ender olmasıyla nitelenen atmosferdir. Bu. dış jeofiziğin ve meteorolojinin inceleme konusunu oluşturur; doğrudan gözlenebilir, ama sonda balonları ve uydular yardımıyla […]
Fransız kadın kahramanı (Domremy, 1412-Rouen, 1431). Köylü bir ailenin çocuğu olan Jeanne (Jeanne’a soyluluk verilmeden önce ailenin adı Darc diye yazılıyordu) basit bir biçimde yetişti: Okuma yazma bilmiyordu, yalnızca birkaç dua öğrenmişti, kiliseye gidiyordu ve yılda bir kez de günah çıkarıyordu. Çocukluğu ermişlerin yaşam öykülerini dinlemekle geçti. Ama, 1421’den sonra savaş Jeanne’ın yaşadığı bölgedeki huzuru […]
Son Yorumlar