Karadeniz Bölgesi Yüzey Şekilleri ve İklimi

Bölgenin iklimini yüzey şekilleri ve Karadeniz belirlemektedir. Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden Karadeniz’e komşu olanı.

Yaklaşık 141000 km²’lik bir alana ya­yılan ve Türkiye’nin toplam yüzölçü­münün % 18’ini kaplayan Karadeniz bölgesi, adını aldığı Karadeniz’in kı­yısında doğu-batı doğrultusunda 1.000 km’yi aşan bir şerit biçiminde uzanır. Genişliği yer yer değişir; en fazla Orta Karadeniz bölümünde içe­riye sokulur (200 km). Doğuda Gür­cistan ile komşu olan bölge, güneyde Doğu Anadolu bölgesi, İç Anadolu bölgesi ve batıda Marmara bölgesiyle komşudur.

Karadeniz Bölgesi Yüzey Şekilleri

İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölge­sinden sonra T ürkiye’nin üçüncü bü­yük bölgesi olan Karadeniz bölgesin­de dağlar geniş yer tutar. Bölgedeki dağların tümüne, Kuzey Anadolu dağları denir. Birbirine paralel olarak uzanan dağ sıraları, aralarındaki çu­kur alanlarla birbirlerinden ayrılırlar. Karadeniz bölgesi üç bölüme ay­rılır: Doğu Karadeniz bölümü; Orta Karadeniz bölümü; Batı Karadeniz bölümü.

Doğu Karadeniz bölümünde dağlar kıyıda ve iç sıralarda çok yüksektir. Kıyı dağlarına bütün olarak Doğu Ka­radeniz dağları denir. Bu dağlar çe­şitli kesimlerde farklı adlar alırlar. Ri­ze dağları, Trabzon dağları, Zigana dağlarında 3 000 m’nin üstünde do­ruklar bulunur (Kaçkar 3 932 m; Üç- doruk-Verçenik 3 709 m). Kıyı dağla­rı iç sıralardan Çoruh vadisi ve Kelkit vadisiyle ayrılır. İç sıralara genel ola­rak Kelkit-Çoruh dağları adı verilir ve bunlar kuzeydoğuda Yalnızçam dağ­larından başlar, İspir güneyindeki Mescit dağına doğru uzanırlar. Or­du’nun batısından başlayarak dağla­rın yükseltisi azalır ve Orta Karade­niz bölümüne geçilir.

Geniş düzlüklerin de yer aldığı Orta Karadeniz bölümünde kıyı dağlarına Canik dağları adı verilir. Batı Karade­niz bölümündeyse dağlar yeniden yükseklik kazanır. Bu bölümde üç dağ sırası birbirinden iki alçak alanla ayrılır. Kıyı dağlarına İsfendiyar ya da Küre dağları denir. İkinci sıraysa Ilgaz-Bolu dağlarıdır. Bu iki sırada­ğın arasında Kızılırmak’ın kolu Gö- kırmak vadisi yer alır. Üçüncü dağ sı­rası Köroğlu dağlarından oluşur. Kı- zılırmak’m Devrez kolu bu dağları II- gaz-Bolu dağlarından ayırır. Genelde yüzey şekillerinin kıyıya paralel ve kütlesel özelliği, kıyının az girintili çıkıntılı olmasına yol açmıştır. Kıyı genellikle yüksektir; ancak ırmakla­rın denize döküldüğü yerlerde kıyı ovaları görülür.

Karadeniz Bölgesi İklimi

Karadeniz bölgesinin iklimi, denize yakın olmasından ve kıyıya paralel dağ sıralarının varlığından etkilenir. Deniz mevsimlik ısı farklarının azal­masına ve nem artışına neden olur; dağ sıralarıysa sıcaklık ve yağış üs­tünde etkili olur. Dağların denize bakan yamaçlarıyla iç kesimlere bakan yamaçlar arasında bu bakımdan fark­lılık görülür. Bölge, Karadeniz kıyısı boyunca çok geniş bir alana yayıldığı için iklimde yerel değişiklikler görül­mesi doğaldır. Batı Karadeniz bölü­münde kışlar doğudan daha soğuk geçer; bunun nedeni Balkan yarıma­dası üstünden gelen soğuk baskınla­rına karşı açık olmasıdır. Doğuda Kafkas dağlan, Doğu Karadeniz bö­lümüne soğuk baskınlarının girme­sini önler.

İklimde asıl önemli farklar kıyılar ile iç kesim arasında görülür. Gerçekten de, deniz kıyısında mevsimlik sıcak­lık farkları azalıp yağışlar artarken, iç kesimlerde yükseltinin artmasıyla kara iklimi ve dağ iklimi tipleri kendi­ni duyurur.

Meteoroloji istasyonlarının kayıtları­na göre Karadeniz bölgeşinin kıyıla­rında en soğuk ay ocak ya da şubattır; bu ayların ortalama sıcaklığı 6-7 °C arasmda değişir ve batıdan doğuya doğru sıcaklık yükselir (Zongul­dak’ta 6 °C; Samsun’da 6,9 °C; Trab­zon’da 7,3 °C).En sıcak ay temmuz ya da ağustostur; bu ayların ortalaması da batıdan doğuya doğru artış göste­rir (Zonguldak’ta 21,6 °C; Sinop’ta 22,8 *C; T’ra’bzon’da 23,1 *C). ‘Bu de­ğerlerden, bölgede iklimin genel ola­rak ılık olduğu görülür. Kışın sıcak­lık ortalamaları yüksektir ve yazın ısınan karalar geç soğuduğu için sonbaharda da hava uzun süre ılıklığını korur. Ama bu arada sıcaklıkta çok ani düşüşler ve yükselmeler görülebilir; kıyıda sıcaklık -10 °C’ın altına düşmezse de ona yakın değerlere ulaşır (Rize’de -7 °C; Samsun’da -9,8 °C). Sıcaklık bazen 35 °C’ın üstüne çıkar ve 40 °C’a ulaşır (Rize’de 37,9 °C; Trabzon’da 38,2 °C; Zonguldak’ta 40,5 °C). Bölgenin kıyı ile iç kesimleri arasında da sıcaklık değerleri bakı­mından büyük farklar görülür. İç ke­simlerde en soğuk ayın ortalama sı­caklığı 0 °C’a, bazen de bunun altına düşer (Bolu’da 0,1°C; Çorum’da -0,4 °C; Kastamonu’da -1,1 °C). En sıcak ayın ortalamasıysa Bolu’da 19,7 °C, Kastamonu’da 20,2 °C, Çorum’da 21,3 °C’tır. İç kesimlerde sıcaklığın 40 °C’a ulaştığı, hatta aştığı görülür (Amasya’da 43,2 °C). Bazen de sıcak­lık çok düşük değerlere kadar iner (Kastamonu’da -26,9 °C; Bolu’da -34 °C). Kıyı ile iç kesimler arasmda sı­caklık farkı, sıcaklığın 0 °C’ın altına düştüğü gün sayısına bakılarak da anlaşılabilir. Kıyıda bu sayı 20 günü bulmazken, iç kesimlerde 100 güne yaklaşır ve aşar (Giresun’da 10 gün; Merzifon’da 78 gün). Yıllık yağış tu­tan bakımından kıyıda yıllık ortala­ma yağış 700 mm’nin üstündedir (Samsun’da 735 mm; Trabzon’da 822 mm). Batıda ve doğuda bu değer yer yer 2-3 katma ulaşır (Zonguldak’ta 1 242 mm; Rize’de 2 357 mm); iç kesimlerdeyse genelde 500 mm’nin altındadır (Amasya’da 412 mm); bazı yerlerde de bu değerin üs­tüne çıkar \”ûolü ûa 534 mm) .’i ağışın mevsimlere bölünüşü az çok düzen­lidir. Akdeniz yağış rejiminde görü­len şiddetli yaz kuraklıkları Karade­niz bölgesinde yoktur. Kıyıda genel­likle en çok yağış sonbaharda, en az yağışsa ilkbaharda düşer. İç kesim­lerdeyse bu durumun tersine, en ya­ğışlı mevsim ilkbahardır; en az yağış­lı mevsimse çoğu yerde yazdır. Ya­ğışlı günler sayısı kıyıda batıdan do­ğuya doğru artar (Sinop’ta 128 gün; Samsun’da 130 gün; Rize’de 170 gün). Yılın üçte birini bulan bu sü­reyle Karadeniz kıyıları Türkiye’nin en yağışlı yerlerdir. Yağışlı gün sayı­sı iç kesimlerdeyse batıda doğudan daha fazladır (Bolu’da 138 gün; Ço­rum’da 103 gün; Bayburt’ta 99 gün). Kıyıda kar, yılda çok az yağar; kıyı is­tasyonlarında bu değer 10 günü bul­maz (Zonguldak’ta 9 gün; Trab­zon’da 4 gün); iç kesimlerdeyse yılda ortalama 20 günü bulur (Bolu’da 26 gün; Çorum’da 19 gün).

Hadi Paylaş!