Avrupa’da dağlık kütle.
Fransa ve İsviçre toprakları üstünde yayılan jüralar, Ren’i aşarak Almanya’nın güneybatısına kadar (Schwaben jürası ve Franken jürası) uzanır. Vosges’larla Alpler arasında yer alan asıl jüralar, 250 km uzunluğunda ve 50 km genişliğinde bir hilal biçimindedir. Bu kütle çok yüksek olmamakla birlikte (ortalama 660 m), ulaşımı önemli biçimde engelleyen ve aralarında bağlantı bulunmayan, birbirine paralel sivri tepelerden oluşur, jüralar’ın oluşumu Alp kıvrımıyla aynı zamana rastlar. Jüralar’ın bulunduğu bölge başlangıçta jüra tipi ve tebeşirli çökeltilerle kaplı (kireçtaşı ve marn) Hersinyen bir etekten meydana gelmişti. Oligosen’de (Üçüncü Zaman) Saöne koridorunun oluşumu sırasında, bölge batıdan doğuya ani bir sürüklenmeyle birlikte yeni bir aşınmaya daha uğradı. Batı kıvrımından taşan katmanlar yanlamasına kesilirken, doğudaki daha yeni ve daha ağağıda kalan katmanlar olduğu gibi kaldı. Peneplen durumuna gelen jüra kütlesi, Miyosen’de molaslı bir denizle örtüldükten sonra Pliyosen’de yükselerek kıvrıldı. Doğuda, daha kalın olan tortul kayaçlar kolayca kıvrılırken, tabana bağlı kalan batıdaki ince tabaka, faylarla birbirinden ayrılan bir dizi yayla oluşturdu. Kuzeybatıdaki faylı masamsı jüra’yla güneydoğudaki kıvrımlı jüra arasındaki çelişkiyi de bu oluşum açıklar.
Masamsı jüralar, 400-950 m arasında üst üste sıralanan ve engebeli bir kornişle (Vignoble. Revermont) Saöne ovasına bakan kireçtaşlı geniş düzlüklerden meydana gelir. Kıvrımlı jüra, yüksekliği kuzeyden güneye artan (Aigle tepesi, 993 m; Cret de la Neige, 1 723 m) Gex bölgesindeki İsviçre ovalarında apansızın sivrilen yüksek dağ sıralarından oluşur. Güney jüralar oldukça yalın ve belirgin biçimleriyle jeomorfolojide sık sık kıvrımlı yüzey şekillerine örnek gösterilir. Antiklinal tepelerle senklinal vadilerin düzenli biçimde birbirini izlemeleri, akarsu aşmımı ve farklı aşınmayla değişikliğe uğradı. Suların etkisine bir de buzulların etkisi eklendi. Bunların dışında, çoğunluğu kalkerden oluşan jüralar’da karst olaylarına (dolinler; mağaralar; yeraltı akarsuları) sık rastlanır. Doğuya doğru basamaklı amfiteatr biçiminde yükselen jüralar, Atlas Okyanusu’nun nemli rüzgârlarına açılır: Yıllık ortalama yağış 1.200 ve 1.500 mm arasında değişir, en yüksek tepelerdeyse 2.000 mm’yi geçer.Üstelik.kar uzun süre (4-6 ay) yerden kalkmaz ve iklim oldukça serttir.Çoğu kez marnlı ya da buzullu killerle kaplı olan topraklar bu nemi tuttuğundan jüralar, ormanlar ve çayırların birbirini izlediği yemyeşil bir bölge görünümündedir, jüralar’da eskiden beri yerleşmiş olan nüfus oldukça yoğundur (km2’ye 50 kişi). Yüksek çayırlık vadilere dağılmış ya da dar vadilerde öbeklenmiş olan halkın geçim kaynağını geleneksel olarak çeşitli tarım (üzüm, patates, tahıl), hayvancılık, orman işletmeciliği ve kışın daha etkin olan el sanatları oluşturur. Günümüzde tarım ancak güney bölgelerde yapılabilmektedir, bağcılıksa yalnızca batı sınırında yapılır.
Buna karşılık süt üretimi ve ormancılık, kırsal yaşamın iki önemli öğesi haline gelmiştir. Ortaçağ’dan kalma peynircilik usulleri günümüzde artık modernleştirilmiştir. Sığır cinslerinin iyileştirilmesi özendirilmektedir. Ormanlar yeniden oluşturulmaktadır ve önemli bir geçim kaynağı haline gelmiştir. Bu kesimden ambalaj sanayisinde, mobilyacılıkta, kâğıt hamuru yapımında ,vb. yararlanılır. jüralar’a özgü sanayi etkinlikleri olan küçük el sanatları kimliğini korumuş ve belli dallarda uzmanlaşmıştır: Fransa’da Besançon çevresinde ve İsviçre’de saatçilik; iç bölgelerde (Marteau) tornacılık; Saint-Claude’da pipo yapımcılığı; Morez’de gözlükçülük; Septmoncel’de taş yontmacılığı. Öte yandan, hidroelektrik enerji,yeni sanayi kollarının ortaya çıkmasını sağlamıştır: Makine sanayisi; çikolata ve konsantre süt fabrikaları; özel çelik üretimi; vb. Ayrıca, turizmde yaz-kış görülen canlılık jüralar’ın iktisadi gelişmesine katkıda bulunur.
Jüralar’da yer alan kireçtaşlı bir yalıyarın dibinde son bulan bir vadide, Les Planches köyünün tepeden görünüşü.
Doubs vadisinden bir görünüm.
Son Yorumlar