Japonya Ekonomisi

Japonya İktisadi Faaliyetler

Küçük işletmeler ve büyük şirketler, gelişen kapitalizm ve devletçilik (planlı iktisat) arasında çift yönlü bir çelişki taşıyan Japon iktisadı sürekli bir hızla büyüdü. Ülke, İkinci Dünya savaşından hemen sonra A.B.D’nin baskısıyla köklü değişimler geçirdi: 1946 toprak reformuyla işletmecile­rin % 70’inin, topraklarının sahibi ol­maları sağlandı. Tekelleşmeye karşı 1947 yasası büyük zaibatsu’ları da­ğıttı (ama, bunlar çok geçmeden baş­ka bir kimlikle yeniden ortaya çıktı­lar).

A.B.D. 1950’den başlayarak Kore’ye karşı sürdürdüğü savaşta başlıca sa­nayi ve askeri üs olması nedeniyle, Japonya’dan savaş tazminatı almayı durdurdu. Japonya’nın hammadde gereksiniminin % 30’unu sağladı; iş­lenmiş ürünlerini satın aldı ve büyük işletmeleri destekledi. 1953’ten baş­layarak Japon iktisadı yılda ortalama % 10 oranında ilerledi. Bu gelişme özellikle sanayi kesiminde kendini gösterdi.

Japonya’da Tarım

Japonya’da tarım hızlı bir düşüşe (tarımın katışıklı ulusal üründeki payı 1955’te % 23 iken, 1992’de % 3’e düştü) karşın, önemini korumaktadır. Ülke yüzölçümünün % 13 ’ünden daha az bir kesiminde et­kin nüfusun % 8’i geçimini tarımdan sağlar. Hükümet, işletmelerin kü­çüklüğü ve kırsal kesimdeki nüfus patlamasıyla başedebilmek için, top­rakların ayrılmasını ve daha geniş çapta bir makineleşmeyi sağlayan kırsal kesimden göçü özendirmekte­dir. Çoğu kez, titiz bir bahçe tarımına yakın olan Japon tarımında, çok yük­sek verim elde edilir; bununla birlik­te, ülkenin gıda gereksiniminin an­cak % 30’u karşılanabilmektedir. Başlıca ürün pirinçtir. 37. paralelin güneyinde, yılda iki kez ürün alınır ve toplam üretimi yılda 13 milyon to­nu (1991) bulur.

Buğday üretimi, yetersizdir. Arpa, yulaf, mısır üretimde çok daha geri­lerde yer almaktadır. Buna karşılık tatlı patates, patates, soya, yerfıstığı, şekerkamışı üretimleri, ülke gereksi­nimini karşılamaya yeterlidir. Meyve ve turunçgil dış satımı dikkate değer bir gelişme göstermektedir (mandali­na, portakal, limon, greyfurt). Fazla­sıyla üretilen çay, yoğun bir dış satım ürünü haline gelmiştir.

Hayvancılık bu tarım iktisadının fazla önemsenmeyen kesimini oluştu­rur: Bu durum, otlakların yokluğuyla açıklanır. Büyük ve küçükbaş hayvanlarla (sığır, domuz, keçi) kümes hayvanı sayısındaki belli artışa kar­şın, Japonya dışarıdan et ve süt ürün­leri almak zorundadır.

Son yıllarda ipekböceği yetiştiriciliği gerilemiştir. Ormanlar ülkenin % 68’ini kaplar ve yarıya yakını koza­laklı ağaçlardan oluşur. Ormanlar­dan inşaat alanında kullanılmaya yö­nelik kereste (Japonya bu alanda dünyada ön sıralarda yer alır; ama iç gereksinimi karşılamakta güçlük çe­ker), kâğıt hamuru ve odun kömürü elde edilir.

Balıkçılıkta, Japonya, Peru’dan sonra dünyada ikinci sırada yer alır. Balık­çıların 4/5’ü geleneksel kıyı balıkçı­lığıyla geçinir. Gerçek bir filo halinde (fabrika-gemiler, gözetleme gemile­ri) yapılan açık deniz balıkçılığıysa (tonbalığı, som [ya da somon] balığı, morina, balina) çok önemli yer tutar (toplam 10,2 milyon ton; 1992). Ayrı­ca inci istiridyeleri ve mercan avıyla (Şikoku’nun güney kıyıları ve Kyuşu) deniz yosunları toplayıcılığını (iç deniz kıyıları) da belirtmek gerekir. Başlıca balıkçılık limanları Vakkanay, Abaşiri, Glaru, Hoçinohe, Şimizu, Şimoneseki, Fukuoka, Nagazaki’dir.

Japonya Yeraltı Kaynakları

Maden kaynaklan çeşitli ama yetersizdir. Hokkaido, Joban, Ube, Kyuşu’daki yataklardan çıkarılan maden kömürü en önemli gelir kaynağıdır. Petrol, Akita’daki yataklar tükenmeye yüz tuttuğundan, Niigata ve Toyama böl­gelerinden sağlanır. Yıllık üretim yetmediğinden (ülke gereksiniminin ancak % 58’ini karşılamaktadır) Ja­ponya, önemli ölçüde ham petrol sa­tın alır. Doğal gaz üretimi gelişmek­tedir (yılda 2 milyar m³; 1991). Elektrik enerjisi çoğunlukla akarsu­lardan elde edilmekle birlikte, termik ya da nükleer santrallardan (Tokai Mura santralı) sağlanan enerjinin pa­yı sürekli artmaktadır. Japonya’da ayrıca bakır, linyit, kurşun, çinko, ka­lay, krom, manganez, grafit, arsenik ve cıva da çıkarılır.

Japonya Sanayisi

Japonya dünyanın ikinci büyük sanayi gücüdür. Savaş sonrası Japon mucizesinin bir sonucu olan bu çıkış, o tarihe kadar yaygın olan geleneksel hafif sanayiden ağır sana­yiye geçişle açıklanmaktadır. Demir ve kömürünü dışarıdan alan demir-çelik sanayisi, Tokyo, Osaka, Yoko­hama, Kitakyuşu’da “su üstünde” kurulmuştur; bu üretimde Japonya dünyada üçüncü gelir. Şin Nippon Seitetsu’nun dikine bütünleşmeyle çeşitli sanayi kollarına bağlanması sonucunda, makine sanayisi çok bü­yük bir gelişme göstermiştir: Demir­yolu araç-gereçleri; uçak sanayisi; otomobil sanayisi (dünyada ikinci); bisiklet ve motosiklet sanayisi (dün­yada birinci); gemi yapımı (dünyada birinci).

Japonlar duyarlı makine yapımında ustalaşmışlardı. Elektronik hesap makineleri; bilgisayarlar; televizyon alıcıları; transistörler; optik ve saatçi­likle ilgili aygıtlar. Demirsiz ürünler sanayisi (alüminyum, nikel, cıva, ba­kır, titanyum) hızla gelişmektedir. Ham pamuk ve ham yünü dışardan satın almakla birlikte büyük bir do­kuma maddeleri üreticisi olan Japon­ya’da dokuma sanayisinin etkinliği giderek azalmaktadır (ipeğin tümü­ne yakını dışarıya satılır); bununla birlikte Japonya, pamuk ipliğinde dünyada dördüncü, yün ipliğinde al­tıncı sırada yer alır. Yapay elyaf hızlı bir artış içindedir (dünyada ikinci). Kimya sanayisi en etkin alanlardan birini oluşturur: Gübre; petrol türev­leri; plastik maddeler. Bu sanayi ge­lişmesi sonucunda Japonya, günü­müzde ticaret hacmi bakımından dünyanın üçüncü büyük ülkesi ol­muştur. Üstelik 1981’den sonra tica­ret bilançosunun sürekli fazlalık gös­termesi sonucunda biriken olağa­nüstü miktarda sermaye Japonya’nın dünyada bankacılık ve yatırım alanlarında birinci sıraya yükselmesini sağlamıştır. Ayrıca, lastik, çimento, kâğıt, cam, porselen, seramik sanayi­leri de önemlidir.

Japonya Ulaşımı

Ulaşım araçları çok sayıda ve çeşitlidir. 1/3’i elektrikli olan de­miryolu ağı, 28.000 km’yi geçer. Tokaido (Tokyo-Kobe) hattında çalışan Şinkansen, dünyanın en hızlı trenle­rinden biridir. Demiryolu ağını oto­büs ve metrolar (Tokyo, Osaka, Nagoya, Kyoto) bütünler. Karayolu ağının (günümüzde 200.000 km’den fazlası asfaltlanmıştır) yetersiz oldu­ğu ileri sürüldüğü için, 1964’te beş yıllık bir planla Tokyo’yu Kobe’ye bağlayan bir otoyol şebekesi yapımı­na karar verilmiş, ayrıca köprü ve tü­neller aracılığıyla Hokkaido ve Kyuşu bağlantıları sağlanmıştır. İç ve dış ulaşımda denizyolu önemlidir. Ja­ponya’nm deniz ticaret filosu dünya­da ikinci sırada yer alır. En büyük li­manları Kavasaki, Çiba, Yokohama, Osaka, Kobe’dir. Hava ulaşımı ulus­lararası havayolu şirketi {Japan Airli­nes) ile Tokyo (Haneda havalimanı), vb. büyük kentlerdeki uluslararası havalimanlarından sağlanmaktadır.