Her Şey Değişiyor

Her Şey Değişiyor 7. Sınıf Sosyal Bilgiler 3. Ünite

Yanda okula yeni başlayan çocuklar için yapılan töreni gösteren temsili bir resim yer almaktadır. “Osmanlılarda çocuğun okula başlaması başlı başına bir olaydı. Her çevre ve aile kendi çapında bir çeşit merasim düzenlerdi. Bu okulların, kesin olarak belirlenmiş eğitim süreleri yoktu.”
Halil İnalcık, Günsel Renda, Osmanlı Uygarlığı, C 1, s. 345.

Osmanlılar Dönemine ait yukarıdaki temsili resim ve bilgiden yararlanarak günümüz eği­tim sistemi ile Osmanlı eğitim sistemi arasındaki farklılıkları söyleyiniz.

Osmanlılarda eğitim medereselerde yapılıyordu. Daha çok dini eğitim veren bu kurumlar bu günkü belli alanlarda kurumsallaşmış ve sınıflara ayrılmış değildi. Her şey mederesnin başındaki öğretmene bağlıydı. Günümüzde okulların eğitim yapacağı alan ve eğitim süresinin ne kadar olacağı önceden belirlenmiştir. 

19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin bazı alanlarda gerilediğini fark eden II. Mahmut ıslahat çalışmalarına hız verdi. Hayatı boyunca Osmanlı Devleti’ni, Avrupa’daki devlet düzenine uydurmaya çalıştı. Bu şekilde devletin kötü gidişinin duracağına inanıyor­du. Yaptığı çalışmalar toplumu derinden etkilemiş­ti.

Sizce toplumun hangi kesimi bu durumdan en çok etkilenmiştir?

Dini değerleri yüksek ve muhafazakar halkı derinden etkilemiş, bütün bu yapılanları kafirlere benzemek olarak algılanmıştır.

Bu dönemde her alanda değişiklikler yapıldığı gibi eğitim öğretim kurumlarında da önemli gelişmeler ve değişimler yaşanmıştı. Aşağıdaki tablolarda Osmanlı Devleti’nin ilk döneminden günü­müze kadar ilköğretim seviyesinde okutulan derslerden oluşan tablolar yer almaktadır.

Günümüz eğitim sisteminde okutulan dersleri boş bırakılan tabloya yazınız. Derslerdeki değişim ve gelişimi değerlendiriniz.

Osmanlı Devleti İlk Dönemlerde okutulan dersler

Kuran okuma
Yazı (Arapça alfabe)
Dini bilgiler
Hesap

Osmanlı Devletin son dönemlerde okutulan dersler

Kuran okuma
Yazı (Arapça alfabe)
Dini bilgiler
Hesap
Türkçe
Tabiat Bilgisi
Coğrafya, tarih, terbiye-i ahlakiye ve vataniye

Günümüzde okutulan dersler

Türkçe
Matematik
Hayat Bilgisi
Resim
Müzik
Din Kültürü ve Ahlak bilgisi
Beden Eğitimi
Sosyal Bilgiler
Fen Bilgisi
Tarih
Coğrafya
Kimya
Fizik
Felsefe
Psikoloji
Sosyoloji
Geometri

Bu dersleri dahada arttırmak mümkündür. Günümüzde daha ortaokulda ihtisaslaşma ve eğitimde alana ayrılma başlamaktadır. Lisedeki teknik lise ve imam hatip liselerini katarsak çok daha fazla ders saymamız mümkün olur. Günümüzde gelindiğinde bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak ders sayıları ve içerikleri gelişme göstermektedir. Tabiki Üniversite eğitiminde dersler iyice uzmanlaşmaktadır.

Islahat çalışmaları çerçevesinde eğitim ve öğretim­de köklü değişiklikler yaşandı. Aşağıda bu değişiklikler­ den bir kısmına yer verilmiştir.

• Var olan medreselerin yanında Avrupalı tarzda eğitim veren yeni okullar açıldı.
• Avrupa’ya öğrenciler gönderildi.
• İlköğretimin zorunlu ve parasız olduğu bir ferman­ la ilan edildi.
• Rüştiyeler (ortaokul), idadi ve sultani (liseler) açıldı.
• Kız çocukları için okullar açıldı.
• Birçok alanda mesleki eğitim veren okullar açıldı.
• Azınlıkların özel okul açabileceği kanunla belirlen­di.
• Yükseköğretim kurumlan açıldı.
• Askerî okullar açıldı.

 2. Mahmut’un giysisi ile daha önceki padişahların giysileri arasında hangi farklılıklar var? Bu durumu ıslahat çalışmaları açısından yorumlayınız.

Daha önceki padişahların kıyafetleri, kaftan, şalvar gibi uzun ve bol kıyafetlerdir. Kafalarında da sarık kullanıyorlardı. 2. Mahmut’un kafasında fes, üzerinde dar bir kıyafet ve pantalon giymiş, Avrupalılar gibi pelerin takmıştır. Bu kıyafet Avrupai bir tarzdır.

1863 yılında Darü’l Fünun-u Osmani (1933’te İstanbul Üniversitesi adını aldı.) açıldı. Bu okulda hikmet (felsefe), hukuk, edebiyat, tabiiye (biyoloji) ve riyazat (matematik) dersleri veriliyordu. Okul 1873’te kapatıldı. 1900 yılında yeniden açıldı. Sizce önemli bir okulun okutulan bazı dersler yüzünden kapatılmış olması bu dönemdeki anlayışla ilgili hangi bilgileri vermektedir?

Islahat çalışmalarına toplumdan tepki gelmiş, bu dönem tekrar İslamcılık akımları artmış, Osmanlı yönetiminde de bu yönde eğilimler sonucu batılılaşma çalışmaları durdurulmuştur.

Günümüz Türk toplumunun yapısını düşündüğünüzde Osmanlıların son dönemlerinde yapılan
yeniliklerin ne kadar etkili olduğunu ve toplumumuza yerleştiğini tartışınız.

Osmanlıların son dönemlerinde yapılan yenilikler, ilk zamanlarda tepkilerle karşılaşsa da zamanla yenilikler Türk toplumuna yerleşmiştir.

Osmanlı Devleti’nin önemli eğitimcilerinden olan Emrullah Efendi’nin görüşleri:

1. Eğitimin temeli ilköğretimdir.
2. İlkokul öğretmenlerine aylık verilmelidir.
3. Eğitimde iyileştirmeye yükseköğretimden başlanmalıdır.
4. Öğretmenlik başlı başına bir meslektir. Başka meslek sahiplerinin bu işi yapmaları uygun değildir.
5. Eğitimde önemli olan nokta; deney, gözlem, araştırma, inceleme ve akıl yürütme metotlarının
uygulanmasıdır.
Ekmeleddin Ihsanoğlu,
Halil İnalcık, Günsel Renda, Osmanlı Uygarlığı, C I, s. 350.
Emrullah Efendi’nin görüşlerine katılıp katılmadığınızı nedenleri ile birlikte söyleyiniz.

Emrullah efendinin görüşleri, günümüz modern anlayışa uymaktadır. Günümüzde bu esaslar üzerine eğitim yapılmaktadır.

Bugün İstanbul’da Cağaloğlu Anadolu Lisesi olarak faaliyet gösteren bu okul, eski İstanbul Kız Lisesi için yaptırılan binadır. Bu okul, Avrupa usulüne göre eğitim veren ilk kurumdur.

Neden Memleket Sandıkları Kuruldu?

19. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti’nde yabancı bankalar ülke topraklarında faaliyet göstermeye başlamıştı. O dönemlerde ülkede henüz yerli bir banka kurulmamıştı. Bu durumdan en çok zarar görenler çiftçilerdi.

Sizce çiftçilerin zarar görmesinin en önemli sebebi ne olabilir? Bu soruyu cevaplarken yüksek faiz oranını göz önünde bulundurunuz.

Osmanlı toplumu genel olarak tarım ile uğraşıyor, çiftçilik yapıyorlardı. Yabancı bankalar sömürü amacıyla yüksek faizlerle Osmanlı çiftçisini büyük zarara uğratıyorlardı.

Bu dönemde Balkan Yarımadası’nda Niş kenti valisi olan Mithat Paşa, çiftçilerin devlet yardımına ihtiyacı olduğunu düşünüyordu. İşte bu düşünceyle oluşturulan ve adına “memleke sandıkları” denilen organizasyon, millî bankacılığın ilk örneği olarak tarihe geçti. Memleket sandığı, bir nevi kooperatif gibi çalışıyordu. Bu sandıklar ülkenin her yanına yayıldı. Büyük ilgi gördü. Esnaf teşkilatı olan ahilik ve lonca teşkilatının yanı sıra 19. yüzyılda toplum hayatına giren bankacılık, toplumu nasıl etkilemiş olabilir?

Sermaye birikimi her şeyden önce Avrupa’daki sömürgeci anlayışla ortaya çıkmıştır. Sanayi inkılabının olmasında sömürgecilik anlayışının da etkisi vardır. Oysa Osmanlılar sermayenin belli ellerde toplanmasını engellemişlerdir. Osmanlı ekonomisinin bu özelliği zamanla kaybolmuş yerini Batılı anlayışa bırakmıştır.
Sadeleştirilmiştir.
Ahmet Tabakoğiu, Türk iktisat Tarihi, s. 70-80.

Yukarıdaki görsel Ziraat Bankasının hangi amacını anlatmaktadır? Yaşadığınız yer için bankaların yeri ve önemi ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?

Bu görsel tarımsal büyüme kalkınma ve sermaye birikimini temsil etmektedir.

Yukarıdaki nesneler Osmanlıların son dönemlerinden günümüze kadar kısmen değişerek de olsa yaşamımızda yer almışlardır. Sizce günümüzde bu nesnelerin yerini ne almıştır? Nedenini söyleyiniz.

Bunlar yerine otomatik makineler ve bilgisayarlar almıştır.

Osmanlılarda sermaye sahipleri gelirlerini artırdıkça yaşam tarzları da değişmeye başladı. Avrupa’da üretilen eşyaların ülkeye çok sayıda girmesi kültürel yaşantılara yansımada gecikmedi.
19. yüzyılda yapılan köklü ıslahatlar, günümüzdeki kültürel unsurların gelişmesinde oldukça etkili oldu.

Rekabet ve çok kazanma hırsı ise bu değişimin vazgeçilmez sorunu olmaya başladı. Osmanlı
Padişahı II. Beyazıt’ın bir eserinde tüketiciyi koruma talimatı yer almaktadır.

Osmanlılarda kurulan bazı kurumlar günümüzde daha gelişmiş hâliyle varlıklarını devam ettirmektedir.

Bu kurumlardan bazılarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Osmanlı Dönemi → Günümüz

• Ziraat Bankası → Ziraat Bankası AŞ
• Mızıka-i Hümayun → Askerî Mızıka Okulu
• Mekatib-i ibtidaiyye → İlköğretim Okulu
• Maârif-i Umumiye Nezareti → Millî Eğitim Bakanlığı
• Mühendishane-i Bahri Hümayun → Deniz Harp Okulu
• Mühendishane-i Berri Hümayun → İstanbul Teknik Üniversitesi
• idadiler ve Sultaniler → Liseler

Yukarıdaki tabloda boş bırakılan yeri doldurunuz.

Hadi Paylaş!