Atom numarası Z=2, atom ağırlığı M= 4,0026 ve simgesi He olan element. 1868’de j.janssen’in bir Güneş fışkırmasının tayf incelemesini yaparken bulduğu, Lockyer ve Frankland’in bu olaya dayanarak adlandırdığı helyum (Yunancada helios güneş anlamına gelir), soy gazlar kümesinde yer alır; öbür gazlardan farkı, bunların en dış tabakalarında 8 elektron bulunurken, helyumunkinin 2 elektronla dolmuş olmasıdır. Helyum, bazı radyoaktif minerallerden (monazit, kleveit, toryanit); metreküpte 4,6 cm3 kadar, yani çok az bulunmasına karşın damıtma yoluyla sıvı havadan; art arda sıkıştırma ve genleşme etkisi altında bırakılarak soğutulan doğal gazlardan (yaklaşık % 1-2) elde edilir (son durumda, yalnızca helyumun gaz olarak kalması sağlanır). Helyum, nükleer tepkimeler sırasında da oluşur ve bu nedenle hidrojenden sonra yıldızların başlıca bileşenidir. Helyon ya da a-taneciği diye adlandırılan helyum çekirdekleri sık sık doğal ya da yapay dönüşümler sırasında yayılırlar ve a-ışınlarını oluştururlar.
Helyumun başlıca uygulama alanları, fiziksel özelliklerine bağlıdır; özgül ağırlığı (0,179 kg/m3) düşük olduğundan, güdümlü balonların ve sonda-balonlarının şişirilmesinde kullanılabilir. -268,9°C’ta sıvılaştığı (bu sıvılaşmayı ilk kez 1908’de Nobel ödülü kazanmış olan Hollandalı H. Kamerlingh Onnes gerçekleştirmiştir) ve basınç altında mutlak sıfıra yakın bir sıcaklıkta katılaştığı için soğutucu akışkan olarak kullanılır. Bu arada, katı halden, gaz haline, sıvı halden geçmeksizin atlamanın (üçlü nokta eksikliği) olanaksız olduğunu belirtmek gerekir. Kaynama sıcaklığı gaz halindeki hidrojeninkinden düşük olduğundan, basınç altındaki hidrojeni, bu yakıtın yararlanıldığı füze motorlarına göndermede kullanılır. Öte yandan, kanda azota göre daha az çözündüğünden, yüksek basınçla karşılaşan dalgıçlar için solunum karışımlarının hazırlanmasını sağlar; oksijenle karıştığında, bronşçuklardan hızla dağılır ve bazı astımlıların acısını dindirmede yararlı olur. Yüksek ısı iletkenliğinden dolayı, tepkili uçakların lastiklerinin şişirilmesinde kullanılır: Böylece soğumalarını sağlar ve dayanıklılıklarını artırır.
Helyumun, helyum I ve helyum II diye adlandırılân iki alotropik çeşidi vardır.Helyum I, 2,19 K’nin üstünde, helyum II’yse altında var olur. Helyum II’nin ilgi çekici özellikleri vardır: Isı iletkenliği aşağı yukarı sonsuz ve ağdalılığı sıfırdır: Bu nedenle aşırı akışkan diye adlandırılmaktadır (P. Kapitsa’nın adlandırması): İçinde bulunduğu kabın çeperlerine yayılabilir (termomekanik etki].
Helyumda kimyasal etkinlik bulunmaması, metalürji işlemlerinde eylemsiz atmosfer elde etmede kullanılmasını sağlar. Tutuşmazlığı, güdümlü balonların şişirilmesinde hidrojene yeğlenmesinin nedenidir.
Son Yorumlar