Grafik Sanatlar Nedir? Gelişimi Nasıl Olmuştur?

Grafik Sanatlar Nedir? Gelişimi Nasıl Olmuştur? Çoğaltılacak ya da üretilecek nesnelerin kullanılabilir bir görüntüsünü ya da simgesini veren desene dayalı sanatlar. Grafik sanatlara özgü desenle, başlıca amacı bir görüntünün salt aktarımı olan desen, birbirinden apayrı şeylerdir. Plastik sanatların ilke ve araçlarından yararlanan grafik sanatlar, tüketim ürünlerini geniş kitlelere tanıtmaya yönelik bir anlatım yoludur. Grafik sanatlar alanında kullanılan çizgi öğesi, her biri özel bir alana (sanayi, moda, reklamcılık, kitap, afiş, vb.) uygulanan özgül tekniklerin hizmetindeki değişik nitelikli desenler bütününü kapsar. Grafik üslupların birçoğu evrimleri sırasında genel olarak plastik sanatlardan, özellikle de resimden etkilendi.Söz konusu etki,değişik zaman aralıklarıyla kendisini gösterdi. Belli bir yarar sağlama amacıyla yapılan desen, modern sanatın evrimine bağlı kaldı. XX. yy’ın başlarında, kübizmden etkilenen yeni bir biçim anlayışı doğdu.

Ayakkabı firmasının ilk harfini gösteren grafik çalışması

Geometriyle temellenen bu yeni anlayışın bütün araştırmaları doğal olarak grafik sanata yöneldi: Cassandre ve Carlu’nün afişleri, Guy Lévis Mano’nun tipografileri, vb. Kübist bir Fransız ressamı olan André Lhote, sanatçıların ve grafik sanatlar alanında çalışanların uyması gereken ortak kuralı açık seçik bir biçimde şöyle belirtmiştir:

“Abartmak,azaltmak, çıkartmak, kompozisyon yaratmak, sanatçının sürekli olarak yapması gereken işlemlerdir. İster çizgiler, ister renkler, değerler ya da yüzeyler olsun gerçeği değiştirmek, dönüştürmek gerekir.” Kübizmden sonra bu gerçeği dönüştürme işlemiyle bazı ressamlar artık tümüyle katıksız bir soyut resme yöneldiler. Soyut resim bir yandan grafik sanatlar (Almanya’da [Bauhaus] ve 1920yıllarmdaS.S.C.B’nde yapılan afişler, programlar, prospektüsler, kitaplar) konusunda geometrici eğilimi desteklerken, öte yandan da, çok sayıda grafik tekniğine (Sonia Delaunay’nin baskı kumaşları, 1925) uygulanabilecek olan canlı renkleri kullanma olanağını da ortaya koyuyordu. Bunun yanı sıra, aynı zamanda yetkin bir desinatör, dekoratör, gravürcü, afişçi, kısacası çok yönlü bir sanatçı olan Picasso gibi bir usta giderek ağırlığını duyurmaya başlamıştı.

Fransadaki Berliet firmasının ableminin geçirdiği evrim

İkinci Dünya savaşından sonra bile yapıtları hâlâ büyük kitleleri şaşırtıyordu ve özellikle biçimleri grafik açıdan gerçekleştirmedeki özgürlüğü, konuya ilgi duyanları büyülüyordu. Grafik araştırmaları, sözgelimi reklamcılık konusunda, gözün “takılmasını” sağlayan üsluplaştırılmış ve yalın bir biçime yöneldi (çünkü gerçekçi biçimde işlenen bir konunun aşırı ayrıntılarıyla dikkatleri dağıtma tehlikesi vardı).

Öte yandan, fütürizm, dadacılık ve gerçeküstücülük, etkilerinin daha geç, ama daha şiddetle duyulacağı çok sayıda yenilik getirdiler: Marinetti’nin fütürist etkinliklerinden başlayıp dadacıların el ilanları, Tristan Tzara’nın şiirleri, Picabia’nın “saydamlıklar” dönemi, Man Ray’nin fotoğrafları ve kısa metrajlı filmlerinden geçerek Max Ernst’in kolajlarına kadar ardı arkası kesilmeyen bir grafik örnekleri dizisi oluştu; buradan hareketle de grafik sanatlarının esin ve tekniklerinde bir yenilenme oldu. Artık grafik sanatlar, hareketten, uyumsuzluktan,hatta anamorfozdan (bir cismin görüntüsünün, görünen büyüklüğünün yatay ve düşey olarak aynı olmadığı durum) yararlanabilecek duruma gelmişti.

Bundan böyle, grafik sanatların geçerli olduğu, daha doğrusu kullanılmaya başlandığı alanların büyük bir bölümü fantezi ve mizaha ilgi duymaya başladı; Fransa’da tipografi alanında, Maximilien Vox’un yıllardır süren çalışmaları grafik sanatlarda önemli bir rol oynamıştır. Jérôme Peignot’ysa (De l’écriture à la typographie [Yazıdan Tipografiye]), elektronik çoğaltma yollarının bulun-masından sonra “harflerip de tablolar ya da heykeller gibi sanat yapıtları” olduğunu vurgulamıştır.

Türkiye’de Grafik Sanat Çalışmaları

Ülkemizde çağdaş anlamda grafik sanatı etkinliklerinin yarım yüzyıla yakın bir geçmişi vardır. Sanayinin gelişmesi sonucu tüketimde de bir artış ve bu arada reklamcılık alanında bir evrim olmuş; bütün bu olgulara bağlı olarak da grafik sanatlar alanınabir hareket gelmiş.grafik sanat ürünlerinin lafişler, amblemler, kitap kapaklan) sayısı giderek art mıştır. Bu arada Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu ve Uygulamalı Endüstri Sanatları Yüksek Okulunun kurulması grafik sanatçılarının yetişmesini sağlamıştır. Çağdaş grafik sanatçıları arasında özellikle İhap Hulusi Görey, Münif Fehim, Mesut Manioğlu, Mengü Ertel, Yurdaer Altıntaş, Sait Maden, Erkal Yavi, Ferit Erkman, Sadık Karamustafa, Nilay Yılmaz, Semra Kurbanoğlu, vb. sayılabilir.

Mengü Ertelin çalışması

Nilay Yılmaz’ın çalışması

grafik sanatçıları tarfından çizilmiş grafik örnekleri

Hadi Paylaş!